MARALAND, MARASAW NATA HNATLAHNA
SaSa
Sixth Yrs, MD, YSMU
Armenia
Hnatlana mokhao tawta Maraland nata Marasaw zy he vawsai pa acha titah ngiachhi chhi hmeisei tah Mara rah thotlapa khi zy cha rei lei, Maraland Khipi pa acha pa Siaha he hmatah pacha khi acha. He article tah liapahlo tah avaw rei chai awpa cha Sasy amohohphana tawta hmotheipa hnatlana thati acha.
Hnatlana he eima hro tah peimaw chaipa acha pa hawta ahyrai tah hnatlana phapa eima hneithei chyu awpa he peimaw ngaita kawpa acha. Hnatlana thabyuh pacha dawtyh,thohna nata thohna-o chalei pata keimo sasyh tlaih he eima cha, chavata hnatlana kyh rei awpa lia heta keimo sasy kyh rei awpa, khisa totuna mopasia awpa nata apasi pathaina kyh rei awpah zy he khokha thaipa cha veih.
Keimo tlaihtah taotheipa hnatlahna
Hri-iah hlupi cha thahno rai hma a-ngai lei pata patlatheipa acha, Khazopa miapipa eima pohpa heta tlaleina hlupi tawta mia apachha thei pa hawtah hri-iah chichhi pazy pahleipadiah patah zialeina tawtah mia pabosa theina ahnei. Chysa Ataotuhpa Cho Khazopa ta chysapa ataopa chho liata avaw soh hawpa hri-iah tusao theina, pahleipadia theina thatlona he eima hnatlahna chata thohnapa (medicine) hlata hmo ataothei via pa acha, thohna pa he cha eima pohpa hmotaotheina zy adeichhytupa nata abaotupa deita acha.
Chasala chysa pa lilawtah apohpa mohoh phahlana, mohohthaileina, daoriathai leina vata nata pahno phahlana vata pohpa chho liatah pa-y sapa hri-iah pahleipadia theina, pohpa pabosa theina nata tlalei-zialeina ady theina thatlona zydua cha avaw pahleipadia haw tyh. Virus, bacterias nata fungus (lo-iah diediapa tlaleina hri-iah tlokhei tyhpa) hlupi cha pohpa thatlona he ahniathei vei ei, tlalei-zialeina hri-iah hlupi cha eima pohpa thatlona atla pahnai pa natah thlai mia abai tyhpa acha.
Chasipa tly ma, chhoparohpa tlyma akhei hawpa hri nata iah eima vaw hmo pa chhaota amiakhana liata eima tao tuachai awpa cha eima pohpa hmotaotheina he eima bao tuachai awpa abyu ngaita kaw... Kheita? Eibao aw...
Pohpa he pathaih chai pata so tua chai aw pa nata pualei pazy nata ahlana su lia so awpa.
Pohpa he aphachaitheina da hawta pahasa awpa, rakho phapa, pathaihpa liata pazia-pahasa awpa
Pati phapa hlupi nie thei awpa nata Ti pathaihpa, patlaochiepa, pasachiepa ahluchaitheina hawta do awpa.
Thohna he pohpa thatlona baotuhpa deita acha
Nasana ru kaw hmata chasala thohna rai hma abyu lei pata patlatheipa hri-iah hlupi a y, eima pohpa tlai heta hri-iah zy tawta mia pachhatheipa acha vata thohna he cha mia abaotu pa haw deita eima hmo awpa apei maw ngaita kaw. Pohpa pathaihna, pohpa pahasana, pati phapa ni hlu awpa nata Ti pathaihpa do hlu awpa zy he peimaw hmeiseipa acha.
Hnatlana he thohna hma/hmaleina liata apahnie khai lei pata, keimo pokha eima pohpa amohoh phana liata tlao apahnie via, Marasaw hlu via cha thotla liata khi asa ngala pa or thotla tawta avaw laiseipa eima cha va heta khipi pa thohna o, thohna y na su liata khi asa,laisei pa zy hlata sasy tah amohona da zy he eima thai via awpa nata eima chu via bei awpa thata eima peimaw hmeisei pa acha, acho liata roh pa hawta pohpa he pakha tatah eima mohoh thei khiacha hri-iah zy, tlalei-zialei nazy navaw hmotla maw ha chhaota hri-ia hlu via hecha pohpa thatlona tlai heta disao pata hri-iah zy cha avaw pahleipadia khai haw ty pa acha.
Tipathaihpa hmana he hnatlana thabyuhpa miakha acha
Tipathaihpa hmatheina he eima hnatlana hnaw chaipa acha ta silah reih chhei chachy ta aw mapi, chavata ahyrai pahrana su mai tah ti pathaipa he hmiapasa tua pa acha khiacha hnatlana chatah lobo pha kawpa eima boh tana acha.
Mara khi zydua tah thipathaihpa su liata khisa thei awpa achhuana nazy,khisaw zydua Tipathaihpa nata ahniatheina su lia pahrasa awpa achhuana zy, chysato tipathaipa dothei awpa pachhuapanona nazy hawpa he keimo generation (chha) cha dei cha lei patah chhathiepa avaw y awpa saw nazy cha taihta hnatlana ryuso kawpa hiena acha, rah hmasipa nata khipi pa liata khi asa penaw zydua chhao tipathai hmana, dohna ky laita eima pha hla chachyta awpa chavei, Ti pathai pa he luthlie nata pohpa ta amamaw hmeiseipa hmo acha.
Chysa rai he thohna hma lei pata hrothei hla aw pita Ti hma lei ta cha ahro thei awpa ei tla mapi, pohpa tlai heta 100 liata 57% he cha Ti ta taopa eima cha. Factory nata akhei hawpa rai-chahrapa ahria pa eima cha khia chhochhicha nocha rei tah tipathaipa he eima raihriana su la achakia leima thei awpa achhua su vei, achupa nata office rai ahria pachhao tah tipathaipa hma tah dao pazao thei leima awpa achhua su vei, he hmo zy he miataotupa nata eima popa tlaihta mia ahnawpa hmo acha.
Khito liata Ti he pakha tata mohoh thai pata, vao, sei, awh, sahro nata awvaw ie-pazo zy nata ahlana su liata Tikhao zy hneikhai theipa chasala cha hnatlahna kyh liata Mara rah he asosa via syulyu awpa acha. Khisaw zy hri-iah hlupi tawta abo theina cha thohna,dawty liata apahnie chachyta lei pata sasy amohoh thaina nata tipathaipa hmatheina lia he tlao apahniepa acha, “Tihnaw pathaihpa ahneithei pa khi cha thohna- o phapa ahneipa khi hlata kho achhi viapa acha”.
Tipathaihpa he hri-iah tawta mia apabo sa theipa ngala chalei ta chhopatlaipa chinano hlupi nata hri –iah patlana chata thohna phachaipa chhao acha, cancer nata HIV pasa nata athi pa he reikhi chhao cha mapi, Marasaw chhopatlaipa,chasipa, luchaipa vata khizaw miakho sai haw penaw malu deikua pacha kho, ngiakho achhi vei.
Maraland chava (stream&river) zy liata aloh ngala thla haw pa Tipasopa zy pasona chah, ahmana chah, ahmanazaw eima pahno phahla haw vata Mara khi hluvia cha tla laki liata paduapa cha ta Tipathaihpa tihnaw phapa apua ngalapa nata eima pahlasai haw, “Tipathaihpa hmapa he thina daw acha li sa thei” tapa he eima thei thla awpa apha ngaita kaw. He article he campaign taona hawta rohpa acha vata areitu zydua chhao Tipathaipa peimawna nata sasy amohohphana asozi campaign he arah pakaw via leima awpa tah author tawta ahawna nata anaopa acha hnei chyu ei.
Tipathaipa hmana lathloh
Ti he apathaih chaina su tawta la pata apathaih chaina su liata so awpa achhua su vei. Tikhao he sahro-awhvaw nata ie-o pazo-o zy nata pahniasa lei awpa achhua su vei.
Vao-awh, mie nata sei sahro awhvaw zydua he pakha tatah mohothai tah Ti pathaihpa nata pahniasa lei awpa peimaw ngaitakaw. Ti he patlaosa,pa-eih, atlao khai tawtah deita do awpa, Ti pa-eih, patlaosa leipa cha do rai lei awpa achhua su vei, khipi lia ki asa pachhao ta sawkha nata company zytah patopatia chiepa tipathaihpa he do aphahla chachyta kha ei si. Dawra, baka eima hma hlata Ti-sa pa liata pathaihsa tua awpa, pachaita hawti zy Ti eima pi titah Ti-nyu pualeipa rai hma lei awpah achhua su vei.
Pazosana- o, ie-o eima hma khai pata nata eima ku he tipathaih pa nata sabaw hma pata pasi chhyh awpa achhua su vei. Pati nie hlatah eima ku he pakha tah pasi chhyh awpah nata Daraw eima hma awpa zydua cha ti pathaih tah pasi chhyh awpa achhua su vei. Hmo khei hawpa eima nie awpa chhaota ku asikhai tawtah nata ni eima chhuapa hmo cha tipathaihpa ta pasipathai khai taw deitah nie awpa achhua su vei. Nie khaipata natah eima ku pasi awpa he eima diathla chachyta awpah cha vei.
Mara hawti hluvia cha chhohpatlaipa pasana chhoparahpa vata khizaw mia ama kho sai, chhohparapa, chhohpatlaihpa ahnei ngapa hawti rai cha chieni nata alo achytah pahlao pa Ti-pathaihpa pado sa hlu rai khiala hawti pa hro na cha buakha likaw tatah thlai napachha theih pah acha. Ti nyu laipa nyukha liata Alo (phiathla 1/8) nata chieni (Phiathla kha) pahlaopa he ahluchai pa hawta kha napado ngala thlaha khiacha hawti chhoparahpa cha thohna padopa hlata pha viata thlai avaw tlah thei ha aw.
Tipathaihpa hmotaotheina
Pavyuhpi, Rihpa nata chhola chha pasana, pachaita chhopatlaipa, chho parapa zydua cha Tipathaihpa, patlaosa chiepa hmatheipa he thohna phachaipa acha. Hnatlana phapa ahneipa Pohpa rai heta 57% cha Tipathaihpa he amamaw vata lyu, factory, restaurant, office nata khei hawpa liata rai eima chakao chhao rai tah Tiphathaihpa do pa he eima hnatlana liata peimaw chaipa acha pa he kha athei thlaha nachota tipathaihpa he do hlu awpa achhua leima su vei.
Eima vopa cho lia akia theipa hri-ia pakana zydua cha yparei, pavia lei pata Ti pasi leima awpa peimaw ta, hmazo eima phao tita chhao sabaw hma pata Tipathaihpa ta pasi leima awpa nata meikapa, pathapazopa zydua he cha Tichakua pata pakha tah pasipathaipa awpa a ngia, Raitha hawpa hri-iah acha pazy cha Tilalopa nata pasipathai awpa peimaw.
Chasipa (fever) chhaota pasapana rai he cha Tipathaihpa patlaochiepa hlupi do awpa peimaw ta Chasipa asa kaw pata apalopa (Temperature) zy akiasa kaw khia cha atlaleipa chysia zydua pahlu pata Tipathaihpa chakuapa nata apohpa zydua pada awpa peimaw.
Pazosana, ie-sana chocha rairuna ahneipa zydua cha Tipathaihpa patlaochiepa hlupi do cheingei awpa peimaw ta pakhupa nata huso rairuna, pachao tlaleina eima hmo tita Ti lalopa hu-akhi ngalapa chaha pa he thohna phakawpa acha, Thari-zori nata kuphei, phiakao pasana zy eima hnei khia cha Ti lalopa nata Ti asi pata massage (na)tao awpa apha chai, Hnaduthi alopa zy chhao Ti lalopa liata alo pahlao pata hnakhao lia padapa acha khiacha hnakhao thilo pacha thlai acha li ha aw. Ti pathaihpa ta eima pohpa hnatlana nata patlana liata hmo ataothei zi he acho liata palasa hlei khota chi hlupi ahnei.
Keimo pokha tlaita tao angia pa zy:-
Pazosana o, ie-o zy eima hma khai pata nata ku he sabaw ta pasi thei leima awpa, my eima thyu pata nata eima ku he sabaw ta thlai pasipathai ngathla, zozaw awpa.
Nocharei Ti eima si theileipa chhaota achy chaita hata eikha liata eithoh chha he cha keimo nata eima saw chy pata zy he Tipathaih kawpa ta Tipasi, Ti-asi thei leima achhua awpa, pheina pheiky akyu lei pata lyurapa pua lei awpa nata khotho pua tita pheiky pakyh my lei awpa.
Zah amo hlata nata my eima thyupa nata HA achatlao, pasipathaih leima thei awpa nata hmothlo-iah-hiapa eima niekhaipa nata eima ha he achatlieta pasipathai leima pa he eima ha chata peimaw hmeiseipa acha, Marasaw ahlu via cha ha mohoh pha leina vata nata pasipathai diathlana vata aha anapa, ha-pasana ahneipa nata ha-phaleipa eima hnei hlu ngaita kaw.
Sahro zy akhei hawpa rai pachai ta, i, awh nata vao zy he eima o chho rai ta angia bei lei awpa he chhokha nata vatla, khitla hnatlana chata peimaw hmeisei pa acha.
** Nonaw zy chata peimaw chaipa “ saw chy pata zy lyupa ama pua tita ( ie-sa tita) i (dog) rairai he hawti pa pualeipa pasipathai nawpa chata hmakhao rai lei awpa, Mara rah thotla khi zy liata nonaw hluvia cha chhokha liata i he hneikhai pita eima saw nazy lyupah pua tita apasipathaitu pa ta eima hma tyh, he hawtah i-hmapa he hawti nata chhokha hnatlana chata hmopha lei ngaita kawpa acha vata achatlietheina hawta he hawpa taoty pa he ba sai cheingei awpa, Tipathaihpa nata pasipathaihpa pa he phachai ta, Lyupa pua khai tawta hawtipa pualeipa zydua cha ie-sa tla- ie o lia kho khai haw chhy pa he hnatlana chata peimaw hmeisei pa acha”.
Khipipa liata khi asa pachhao ta toilet liata pasipathai awpa hmo zydua cha niedopa pasipathaina su, common tihmana su zy liata pasipathai chachyta lei awpa nata hawti chypata zy mohohna kyh liata pakha tah asosi awpa.
Eima poh nata lu lia zy ta apahra ty pa ahri nata sihma hawpa zy chhao he tlaleina aphaotheipa acha vata zatah poh eima bupa natah chysia eima la tyh pa zy he nohsapa liata ycharei tah zawthei leima achhua su vei pachai ta thotla khi asa pazy.
Pawnaw zy chhao Ti pathaih kaw pata pasikhai tawta Nonaw kiapa liata y pa he hnatlana chata hmopha kaw pa chata chahawna hra ta Nonaw chhao Ti Pathaihkaw pata pasipathai khai tawta Pawnaw kiapa ycharei pa he Nopinova likaw hnatlana chata hmo peimaw kawpa acha, lyula taw vawtlo pa nata Ti asi leitah rakho azia pazy he hnatlana chata hmopha kawpa cha chachy ta vei.
Pakhu pa nata pachao lacha tlaleina a y tita eima pachie he khotho nata oka lia zy pachhao chachyta lei awpa nata asu lia so awpa peimaw tah athyuna su lia thyu ty awpa he peimaw hmeisei, chavei khiacha pachie taw heta hri-iah hlupi cha chysa hropa hnota paka theipa acha hra.
Eima o nata oka zy, dawra phiabu zydua he ycharei ta pasipathaih leima thei awpa nata sahro awhvao rai cha, ie o nata pazosana o la angia bei lei awpa he peimaw ngaita kawpa acha.
Chhokha liata atlaleipa eima hnei tita rakho nanopa nata nidaona anano pata patopatia awpa nata pachaita hawti zy ama cha khiacha aphachai, pathai chaipa tah mohoh pha awpa angia ngaita kaw. Kupato, pheipato zy asei hlata tai khai haw chhei awpa pachai ta hawti nazy kuphei pato he asei pata so ngai lei awpa.
Chichhie kawpa cha ao-ma mei ( chahnamei) nata karaoti ahma pa malu zy notato eima po via leima pa ha acha, he hawpa hmo phalei ngaitakaw pazy he eima pohpa popaloh pa zydua tlaleina atlokhei hmeisei pa nata kesa ( cancer) chichhipa hlupi mia pahneisa theipa acha vata chahnamei nata ao-mamei, karaoti hma pazy he athei pa mai cha achatlie pata basai cheingei awpa nata eima saw nazy chhao he hawpa hrochichhie pa zy he ha ama la leinaw pa ta thata avaihkhana hnei cheingei awpa he peimaw hmeiseipa acha.
Niedona ky liata amohona
A ei hlupi rei haw chhaota rei chynei hy sila Tipathaihpa dotheipa nata hmathei pa he eima hnatlana chata peimaw chaipa tapa he kha athei thla ha su vei.
Mathawpa (flies) thlohmiapa zy ta atlo theileina su, chakuapa byuh, thobei tlyma, akhei hawpa byu, kaobei, bizu chho zy liata Ti nata niebao zy he abo Kaw pata paso awpa, chhohla, nihla ta pakha tata pasipathai leima awpa.
Tiha zydua, sa zydua he pakha ta ahmo na taih, adai na taihtah chho khai tawta deita nie awpa nata nibao laibapa pazydua cha su phapa lia pabosa awpa nata aroh apahna hawpa khei hawpa niebao rai cha ni hy khei lei awpa, roh pahna hawpa niebao zy he pohpa chata chaima atlo khei thei pa acha.
Chhokha liata TB hawpa tlyma, tlaleina chichhipa ahnei pazy ama y khia cha dawra nata phiabu anano pata niebao pie awpa, atlapa zy nata niekho dokhoh lei awpa, Dawka miakha liata atla lei pazy nata niekho na vata chhokha zydua tlaleina ama hmo thei, TB pasana ama hmothei.
Vatla tah tao angia pazy:-
Tihnaw nata Tikhao zy he akhi tlaita aphachai theina hawta mohoh awpa peimaw hmeisei, sahro-awhvao zy rai cha Tikhao kiala pangaisa chachyta lei awpa nata Tikhao he dopa chho lia cheingei ta so thei awpa, khitla liata hmopualeipa thyuh pazy dua Tikhao nata ahla na su liata thyuh awpa he vatla hnatlana chata peimaw hmeisei pa acha, Mara rah chho ta liatah eima hnei laka pa chava nata Tikhao zydua cha apathaih chaina hawta so awpa nata keimo pokha ha y haw tlaitah hmo patah mohoh pha leima awpa peimaw.
Khitla liata apualeipa thyuhna he asu paryuhpa hnei tah asu taopa chhota liatah vaih nata khitla zydua apualeipa thyuh tyh awpah, asu hro pa la apualei pa athyuh pa cha abyuna hawta chhorei awpa zy chhao Khitla zydua hnatlana liata peimaw kawpa acha. Meita raothei pa pualeipa cha mei tah rao awpa natah meitah raothei leipa pualeipa zy cha alei khao liata apabu ta pabu awpa he apha chai.
** Khitla liata o-to apaduapa maitah ie-o nata Pazosana o phapa hneikhai awpa ( Thotlapa khicha so chy sila Mara rah Khipipa Siaha lia hmata ie-o, pazosana –o phasipa ahneileipa ama hlu kaw chy pachhao he pacha khi acha)**
sahro-awhvao nata fly raitah toilet (ie-o)chho angia thei lei awpa nata mathawpa he pakha tah vaih awpa peimaw ta, toilet roha chhietu lei awpa ta meiphao nata chemical zy chhao he ahneithei chata cha mia leima awpa abyu tah , ie-o he aleikhao akathu kaw pata chao awpa ( system pha viapa taotheipa zydua cha alykhei tla acha) nata o-dyu maita hnei khai cheingei awpa he peimaw ta ie-o ahnei leipa zy cha akhi tlaita bao awpa nata pahneisa cheingei awpa peimaw ngaita kaw, ie-o hma khai nata Tita pasipathaih theipa phachai ta Tita eima thei lei chhao ta apathaina hmo sakha kha hma pata eima pasipathai awpa peimaw, miamahropa tlyma, ramaw pua kawpa tlyma, chahna (paper) puakaw pa zy ta apasi pathai pa he eima hnatlana chata chichhi ngaita kawpa acha.
Khitla liata sahro eima hnei pa zydua he a o ta sa khai pata khotho ama pua lei awpa he vatla-khitla hnatlana chata peimaw kawpa acha, eima rah liata no-a chhi kawpa cha a-hna, lasi pa zy he ku phei hnei hlei leipa eita chasala sado dokha pita sado chho lia khawhlo pita kuphei ahneipa vao nata awh zy he khotho la tlao eima palaih sa,pachai pata Vao, awh nata i zy he hri-iah hlupi aphao theipa ama cha vata a o ta sa thei patah a-o chho liatah mohoh pa he khitla hnatlana chhokha hnatlana chata angia ngaita kawpa chata khitla nata avaih kyh pachapa ahy rai tah eima tao awpa acha.
Pasana, tlaleina tawta avaihna, pakhana
Pasana patlapa hlata tlaleina tawta avaihna he peimaw viapa acha, tlalei-zialeina tawta pakhana, avaihna eima ti tata sasy apasipathaina lilaw he peimaw chaipa acha.
Keimo pokha pasithaihna tawta athao pata chhokha, vatla, khitla nata khi rah zydua chhao apathaih chai theina hawta padua thei khiacha keimo chha dei cha lei pata eimasaw nata samohpa avaw y awpa zydua cha chhao vaccination (hri pakhana thohna akapa) eima cha.
Chhopasana, pakhupa, vopa pasana riatha, chhohri, chhopatlaihpa, chhoparahpa, chasipa nata hri-ia hlupi zy cha chysa pakha nata pakha likaw ta rainao kawpa ta asi pahlietheipa, pakatheipa acha va heta sasy pasipathaina, pohpa thatlona mohohphana, pohpapachiapa zydua amohohphana tah eima vaih awpa he peimaw hmeiseipa acha, pachai ta sexual transmitted infection HIV, syiphilis, any STI etc... achakuchakiena tawta paka theipa hri-iah zy chhochhi hecha pakha tatah eima vaih thai awpa peimaw hmeisei, chakuchakie tao hlata safety (abona) he eima pacha tua awpa peimaw ngaita kaw, HIV hri-iah phao khai tawta angiapachhina cha hro riethei chhichaipa acha tapa he atla leipa zy hlupi nata author tlaihta research taona tawta pahno pasiapa acha, adaiti tlo hlata cha tao lei awpa he pha chai tah akhei hawpa kyh vata ma diasu phaleichaipa tlo haw khiacha condom (apakyh) hma awpa vawmyu bei kha ei.
Avaihna eima tah titah o chho nata khotho la sahro-awhvaw eima hneipa zydua chhao he vaihthei, pakhathei awpa peimaw kawpa acha, tlaleina hri-iah tawta avaihna phachaipa zy cha pohpa he pakha tatah mohoh thai, pasipathai, thapatlo, baichha tah pohpa taotheileina khola hmochhi pazy yzi-nocha chhie pa (sahma, ciggrette, unsave sex) zydua sisai na he acha.
* Khitla nata vatla zy he tlaleina hri-iah zy tawta eima pachhathei leipa chhaota khitla liata tlalei-zialeina atlokheitupa eima cha lei awpa he apeimaw ngaita kaw, arei pakho nata ie-o asa kholeipa cha vatla hri-iah tlokheitupa pakha acha tasila reichhei mapi*
Aryrai tah hnatlana phapa ahmo khopam ahnei khopa maicha acho lia vaw roh pazydua he miakha nata miakha tah ala leima patah nokha hno nokha achadaipazi leima awpa achhua su vei, eima hmia liata hmotao awpa eima hnei pazy cha myla chata aso khao lei pata atahma tlaitah thlaitao su vei, keimo mo pakha chata dei chalei pata chhokha, khitla, vatla, Maraland cho lia tah hnatlana atlokheitu pa eima cha thei hrana hahta.
Saturday, December 8, 2007
Ngiachhiena zawzi ta Paw Khazoh taopa Ko zabi (Centenary)
Ngiachhiena zawzi ta Paw Khazoh taopa Ko zabi (Centenary)
Sasa
Armenia
Ahmiatuata eima rah Gospel Centenary tlo hma leipata Khizaw miah 'vaw kho sai hawpa ngiapalahpa zydua hnota ei thlahpa nata paloru avaw si. Mohlupi ta cha he no ronapa avaw tlo aw pahe tlokho kaw taraw hra ei sala tlohma khao vei ei. Atano Rev. & Mrs. R.A Lorrain nata Mara awnano nopaw, Hyutu hmiatua pazy ta Ava Khazohpa, Paw o tawta mia vaw sai aw eita ama moh thlie zy chhao ama palo ngala kaw thlyu aw. Atano na nata kei he Centenary tlo thei awpa daiti pahmao ta liata eima ua thei hla pa he vahnei chai pa eima cha tlyu aw..
Paw, Ava khazopa ta na nata kei ky mia pachatu vata sawchapaw hneichhopa tlai cha Avara tawta vaw pasisa pata na nata kei molei pazy pachha aw pata alai la naw kaw pata a zu ta, eima zydua vyu pata Ko 2006 avaw kho hawpa lia na khata riethei pasa to tao khai tawta tho Cross liata khaipa pa a cha ..He Cross hmotao theina bi he ta chysa hmia moh vei, acha pa acha. Khizaw chysa zy ta Paw, Ava Khazopa hnota Nasaw chapaw pa khizaw la mia vaw tua pa ty ta pata ei kha hma haw bei vei ei; Chysa pa tawta puapa chaleita Khazopa tawta a puapa pa tlao acha.
He kypachana Cross bi heta na nata kei moleichai pa saw zy tlaipi ta eima moleina na zy mia ngiathai ta chhazawhrona mia pato sa hlei khota ngiachhi ta pachha saw zy chatheina mia pita, eima moleina zydua mia ngiathai ta, Zisu Krista Zawzi ta Paw nata azao theina mia pita namo ei Paw nata aw chita Kei ei saw tapa ta eicha aw ba aw ei mia ta hla pacha. Aw cha tlai cha thatipha bi cha acha, Cha kypacha na ao ava tawta a vaw pua pa heta Khizaw zydua panano khai haw.
Chatluta a chatlua ngala pa Paw Kypachana lobi paru cha Ko 100 hlei avaw kho hawpa liana khata R.A Lorrain hnota vawtlo ta pahno khaipa hawta, R.A Lorrain nata Mrs Lorrain zy cha Beichaipa Zisu Krista pachhana bi thati pha chho awpa ta o, lyu, ra, khi chhokha sanaw zydua sisai pata naw ngaita kaw pata ko 100 avaw kho hawpa liata Mara ra cha a vaw ngia eita aw cha va tlai na chata Abei pata eima ra cha sata ryureina razo pa tawta Emanuel ra, rakhai pa avaw pacha sa haw, aw cha tlai cha atano keimo chhathiepa saw zy dua chata thati pha chai pa cha acha; chacha Khazopa ngiachhi na athu nata a sa zi acha; Atano Saikao khi liata R.A Lorrain Thlasu he paloru tata eivaw sai chata Abeipa Zisu kypacha na cha thata eina chho pasia.He ky liata eima pacha awpa cha, Mara pata R.A Lorrain he Marara chakao awpa ta aw /hrua hlei vei; Khazopa avaw tuapa tlao acha; aw chacha Mara pazy Kri eima zy na Phopa(History) Cha acha, cha tlai cha ta Mara saw zydua CENTENARY lathlo liata mia chhi tha lyma hai.
No nata daiti raopa chho ta liata khizaw lia pahra awpa sai eima cha khai pa vata Ko nata thla zy rei pa he chysa hrozi sina acha pa hawta; Pachhatupa Beichaipa Zisu khizaw la eima moleina zy pachha awpa ta azu tawta ko 2006 cha haw bata, chahawnahra chata R.A Lorrain hma pata Mara pazy Sata seichaina tawta pachha pa eima cha tawta ko 100 eima tlo daihma haw, chacha eima zydua chata thati pha aly ei chhie pacha acha; Chavata ngiachhina zaw zita Paw Khazo taopa Mara pazy Krizy na Koza kha kychhi (Centenary)cha nochhie tawta thliepi ru ngaita kaw pa pakha thei rima lei awpa hawta vaw pathlie pathao haw bata, Ti pa ua pakha thei rima lei pa hawta avaw kho pathao ngala ba.
Abeipa Zisu ngiachhina zawzi vata a vaw y pa Centenary he keimo ta eima taopa hmo cha lei ta Khazopa ta atao pa / pa y sa pa acha; khokha theipa cha lei ta pasithaipa hmo cha hra vei; paraothei hmo cha leita keimo ta eima pa y sa theipa hmo cha hra vei; Nakhao ahnei pa nata moh ahnei pazy chata liasa moh pata nathlie eita Centenary thliepi avaw pathlie pathao leima ba pa si na zi hawta ama zaw pathao leima ba; Centenary ti pa ua puana hawta su zy tlua eita ama pa ry ngala ba; Ngiapa la pa kho ngaita kaw pa thokha zy ta ama hrona zy chhao dao khao lei pata taothei chhao pa zydua papua pata, Taka phaosa, so nata pia , sahro nata niebao zydua pi khai pata avaw tlo daihma hawpa a ly ei chhipa Centenary chata Centenary Hlapy, Centenary Magazine, Centenary Hall, Centenary Memories Lobo, Centenary web side, Centenary & Centenary.. …tapa ta hmo chinano hlupi chhaota patopatiana ama hnei nga la kaw . He Ngiapa la pazy heta ko 100 chhota eima ra, chhokha nata lyu o liata Abeipa ngiachhina atlo pazy rei padie leima ba eita, ama ly na cha khizaw kho la asi haw;
Krista liata ngiapa lapa thokha zy ta mohtlie chhao ta Koza kha kychhiena hlao tlo thei naw pata riethei hlupi tao pata thlachha chaima eita ama pachhuapano ngala hai nota hiakha lata moh thokha zy deikua hmo pahnothaina phahla kaw pata he kychhie rona pa avaw tlo pa he keimo personal ( moh pakha chana)hmo hawta hma pata eima rei ty, chacha palopasa achhi chaipa acha, chaveikia rei pachhie awpa bi zy hlupi pahmao pata a y pa zy hlupi eima y chacha a lei thei leipa chhao cha tlyu aw; achha pacha ahy hmata tlo pakipa/phapaki pa y ma pi; ano deikua la ngiapa lapa kho ngaita pa sai u, hmo he my la chata pacha pata zahnia, atano ta hmo atlo ngala pa zy moh pa leima na chota eima daiti sopa zy he Khazopa khinara chata nata ra Khazopa kuzo tlaita tao pa chysa saw zy chata ama hnei kaw pata hma thai awpa he Ava khazopa khozi cha vei ma.
He no daiti liata unaw thokha zy hy cha pakha thai lei awpa Centenary thliepi nata ti pa ua zy pakha awpa achhua pita Centenary thati ronana kaw pa he khapa hrao lei kaw pata hmo pita rei pasipasao pita, acha ie pita, pa ei kho pita,Thliepi rupa (Hurricanes), Ti pa ua (Tsunami) zy pakha achhuapa haw tlaita, sapa nata thlapa la novana apha hla hmeisei pata ngiachhi chhi kawpa duahmo liata y pita, cha vata eima duahmo pakha ta eima sai lei khiala atano ama hnei lei kaw pata noza hmiachhi la aw pita cha hlei khota Ava Khazopa pathie ia na nata eima ty tlamaw awpa he eichi kaw . Achha pacha Paw Khazopa tawta avaw puapa hmo acha vata acha awpa acha.
Centenary cha na nata kei kho/kholei liata apahnie lei pata , eima py/ py lei pachhao atlo cheingei pa acha.A hy mara pa individual hmata he Historical fact he deny (pa ei) thai awpa cha leita,. Eima pa ei (deny) awpa achhuana a y khiala Marapa Krizy na phopa (history) apa phasai pa eima cha hlei khota puasai khona palo phao pala hana tlao acha; Aw cha vata khei hawpa py ( MEC, ECM, IKK, CCIM, UPC, Baptism, or Jehovah witness etc..) ma eicha, kha la chha kha la keimo moh pakha hro lia ta chata chavata zawpi nata centenary ky hma pata eima rei awpa achhana (reason) sakha hma ei vei, Centenary he keimo moh pakha hmo/ngiapa na ky reina su cha leita acha pa acha na alyna kychhie acha. Centenary kychhie he ta keimo moh pakha a py pa py nata phao ky reina su cha leita he hmo zy na heta azaona hnei thai awpa cha hra vei; keimo ta eima taopa hmo cha lei pata ko 100 daihma avaw kho hawpa liata Abei pata eima ra Mara ra chho ta liata avaw patlo sa haw chhipa hmoso chaipa, ryu so chaipa eima hnei chhopa acha; Koza kha Krizy na kychhie heta ahy mara saw hmata pathluana hnei lei pata mia aw ta eima zydua hrua khai pa eima cha.
Chavata keimo moh pakha tawta sasy ta hiahriena hnei chyu ei sila, Centenary chata taokheithei pa a y ma lei chhaota rietheina to papei sa leita he centenary hlaotlo thei nawpa chata theina zydua papua ta patopatia ngala pa, ngiapa lapa zy chata thlachha thata tiama eisi la aly na bi zy he tlao rei ei si la; aw cha tlaicha chikha phokha eima cha na, sapa nata hlapa la pokha eima cha na pala sana daiti phapa chata, a po khana tawta puapa thatlona lapi liata eima zydua mia chhitha awta keimo chha dei chhao cha lei pata Centenary khola ta avaw y awpa chhathie saw zy chata chhao lathlo phapa apa hy tu pa eima cha aw.
Ratosuto liata ngiapa lapa zydua sai u, areisi kawpa nata a panaw sa kaw na chota nata Beichaipa Zisu Krista ta Ava o phapa sisai ta Ko 2006 avaw kho hawpa liata Khizaw la, na nata kei pachha aw pata azu pa khacha athei thlaha nachota nata Mr& Mrs.R.A Lorrain ta o nata lyu, ra zy sisai pata ko 100 avaw kho hawpa liata Mara pa ra zy a vaw pakhai sa haw na thati pha bi zy he khacha a thei thlaha na chota Mara Krizy na Kozakha ( CENTENARY) he mohkha chyu su vei.
Dated; 20/06/2006
Yerevan
Sasa
Armenia
Ahmiatuata eima rah Gospel Centenary tlo hma leipata Khizaw miah 'vaw kho sai hawpa ngiapalahpa zydua hnota ei thlahpa nata paloru avaw si. Mohlupi ta cha he no ronapa avaw tlo aw pahe tlokho kaw taraw hra ei sala tlohma khao vei ei. Atano Rev. & Mrs. R.A Lorrain nata Mara awnano nopaw, Hyutu hmiatua pazy ta Ava Khazohpa, Paw o tawta mia vaw sai aw eita ama moh thlie zy chhao ama palo ngala kaw thlyu aw. Atano na nata kei he Centenary tlo thei awpa daiti pahmao ta liata eima ua thei hla pa he vahnei chai pa eima cha tlyu aw..
Paw, Ava khazopa ta na nata kei ky mia pachatu vata sawchapaw hneichhopa tlai cha Avara tawta vaw pasisa pata na nata kei molei pazy pachha aw pata alai la naw kaw pata a zu ta, eima zydua vyu pata Ko 2006 avaw kho hawpa lia na khata riethei pasa to tao khai tawta tho Cross liata khaipa pa a cha ..He Cross hmotao theina bi he ta chysa hmia moh vei, acha pa acha. Khizaw chysa zy ta Paw, Ava Khazopa hnota Nasaw chapaw pa khizaw la mia vaw tua pa ty ta pata ei kha hma haw bei vei ei; Chysa pa tawta puapa chaleita Khazopa tawta a puapa pa tlao acha.
He kypachana Cross bi heta na nata kei moleichai pa saw zy tlaipi ta eima moleina na zy mia ngiathai ta chhazawhrona mia pato sa hlei khota ngiachhi ta pachha saw zy chatheina mia pita, eima moleina zydua mia ngiathai ta, Zisu Krista Zawzi ta Paw nata azao theina mia pita namo ei Paw nata aw chita Kei ei saw tapa ta eicha aw ba aw ei mia ta hla pacha. Aw cha tlai cha thatipha bi cha acha, Cha kypacha na ao ava tawta a vaw pua pa heta Khizaw zydua panano khai haw.
Chatluta a chatlua ngala pa Paw Kypachana lobi paru cha Ko 100 hlei avaw kho hawpa liana khata R.A Lorrain hnota vawtlo ta pahno khaipa hawta, R.A Lorrain nata Mrs Lorrain zy cha Beichaipa Zisu Krista pachhana bi thati pha chho awpa ta o, lyu, ra, khi chhokha sanaw zydua sisai pata naw ngaita kaw pata ko 100 avaw kho hawpa liata Mara ra cha a vaw ngia eita aw cha va tlai na chata Abei pata eima ra cha sata ryureina razo pa tawta Emanuel ra, rakhai pa avaw pacha sa haw, aw cha tlai cha atano keimo chhathiepa saw zy dua chata thati pha chai pa cha acha; chacha Khazopa ngiachhi na athu nata a sa zi acha; Atano Saikao khi liata R.A Lorrain Thlasu he paloru tata eivaw sai chata Abeipa Zisu kypacha na cha thata eina chho pasia.He ky liata eima pacha awpa cha, Mara pata R.A Lorrain he Marara chakao awpa ta aw /hrua hlei vei; Khazopa avaw tuapa tlao acha; aw chacha Mara pazy Kri eima zy na Phopa(History) Cha acha, cha tlai cha ta Mara saw zydua CENTENARY lathlo liata mia chhi tha lyma hai.
No nata daiti raopa chho ta liata khizaw lia pahra awpa sai eima cha khai pa vata Ko nata thla zy rei pa he chysa hrozi sina acha pa hawta; Pachhatupa Beichaipa Zisu khizaw la eima moleina zy pachha awpa ta azu tawta ko 2006 cha haw bata, chahawnahra chata R.A Lorrain hma pata Mara pazy Sata seichaina tawta pachha pa eima cha tawta ko 100 eima tlo daihma haw, chacha eima zydua chata thati pha aly ei chhie pacha acha; Chavata ngiachhina zaw zita Paw Khazo taopa Mara pazy Krizy na Koza kha kychhi (Centenary)cha nochhie tawta thliepi ru ngaita kaw pa pakha thei rima lei awpa hawta vaw pathlie pathao haw bata, Ti pa ua pakha thei rima lei pa hawta avaw kho pathao ngala ba.
Abeipa Zisu ngiachhina zawzi vata a vaw y pa Centenary he keimo ta eima taopa hmo cha lei ta Khazopa ta atao pa / pa y sa pa acha; khokha theipa cha lei ta pasithaipa hmo cha hra vei; paraothei hmo cha leita keimo ta eima pa y sa theipa hmo cha hra vei; Nakhao ahnei pa nata moh ahnei pazy chata liasa moh pata nathlie eita Centenary thliepi avaw pathlie pathao leima ba pa si na zi hawta ama zaw pathao leima ba; Centenary ti pa ua puana hawta su zy tlua eita ama pa ry ngala ba; Ngiapa la pa kho ngaita kaw pa thokha zy ta ama hrona zy chhao dao khao lei pata taothei chhao pa zydua papua pata, Taka phaosa, so nata pia , sahro nata niebao zydua pi khai pata avaw tlo daihma hawpa a ly ei chhipa Centenary chata Centenary Hlapy, Centenary Magazine, Centenary Hall, Centenary Memories Lobo, Centenary web side, Centenary & Centenary.. …tapa ta hmo chinano hlupi chhaota patopatiana ama hnei nga la kaw . He Ngiapa la pazy heta ko 100 chhota eima ra, chhokha nata lyu o liata Abeipa ngiachhina atlo pazy rei padie leima ba eita, ama ly na cha khizaw kho la asi haw;
Krista liata ngiapa lapa thokha zy ta mohtlie chhao ta Koza kha kychhiena hlao tlo thei naw pata riethei hlupi tao pata thlachha chaima eita ama pachhuapano ngala hai nota hiakha lata moh thokha zy deikua hmo pahnothaina phahla kaw pata he kychhie rona pa avaw tlo pa he keimo personal ( moh pakha chana)hmo hawta hma pata eima rei ty, chacha palopasa achhi chaipa acha, chaveikia rei pachhie awpa bi zy hlupi pahmao pata a y pa zy hlupi eima y chacha a lei thei leipa chhao cha tlyu aw; achha pacha ahy hmata tlo pakipa/phapaki pa y ma pi; ano deikua la ngiapa lapa kho ngaita pa sai u, hmo he my la chata pacha pata zahnia, atano ta hmo atlo ngala pa zy moh pa leima na chota eima daiti sopa zy he Khazopa khinara chata nata ra Khazopa kuzo tlaita tao pa chysa saw zy chata ama hnei kaw pata hma thai awpa he Ava khazopa khozi cha vei ma.
He no daiti liata unaw thokha zy hy cha pakha thai lei awpa Centenary thliepi nata ti pa ua zy pakha awpa achhua pita Centenary thati ronana kaw pa he khapa hrao lei kaw pata hmo pita rei pasipasao pita, acha ie pita, pa ei kho pita,Thliepi rupa (Hurricanes), Ti pa ua (Tsunami) zy pakha achhuapa haw tlaita, sapa nata thlapa la novana apha hla hmeisei pata ngiachhi chhi kawpa duahmo liata y pita, cha vata eima duahmo pakha ta eima sai lei khiala atano ama hnei lei kaw pata noza hmiachhi la aw pita cha hlei khota Ava Khazopa pathie ia na nata eima ty tlamaw awpa he eichi kaw . Achha pacha Paw Khazopa tawta avaw puapa hmo acha vata acha awpa acha.
Centenary cha na nata kei kho/kholei liata apahnie lei pata , eima py/ py lei pachhao atlo cheingei pa acha.A hy mara pa individual hmata he Historical fact he deny (pa ei) thai awpa cha leita,. Eima pa ei (deny) awpa achhuana a y khiala Marapa Krizy na phopa (history) apa phasai pa eima cha hlei khota puasai khona palo phao pala hana tlao acha; Aw cha vata khei hawpa py ( MEC, ECM, IKK, CCIM, UPC, Baptism, or Jehovah witness etc..) ma eicha, kha la chha kha la keimo moh pakha hro lia ta chata chavata zawpi nata centenary ky hma pata eima rei awpa achhana (reason) sakha hma ei vei, Centenary he keimo moh pakha hmo/ngiapa na ky reina su cha leita acha pa acha na alyna kychhie acha. Centenary kychhie he ta keimo moh pakha a py pa py nata phao ky reina su cha leita he hmo zy na heta azaona hnei thai awpa cha hra vei; keimo ta eima taopa hmo cha lei pata ko 100 daihma avaw kho hawpa liata Abei pata eima ra Mara ra chho ta liata avaw patlo sa haw chhipa hmoso chaipa, ryu so chaipa eima hnei chhopa acha; Koza kha Krizy na kychhie heta ahy mara saw hmata pathluana hnei lei pata mia aw ta eima zydua hrua khai pa eima cha.
Chavata keimo moh pakha tawta sasy ta hiahriena hnei chyu ei sila, Centenary chata taokheithei pa a y ma lei chhaota rietheina to papei sa leita he centenary hlaotlo thei nawpa chata theina zydua papua ta patopatia ngala pa, ngiapa lapa zy chata thlachha thata tiama eisi la aly na bi zy he tlao rei ei si la; aw cha tlaicha chikha phokha eima cha na, sapa nata hlapa la pokha eima cha na pala sana daiti phapa chata, a po khana tawta puapa thatlona lapi liata eima zydua mia chhitha awta keimo chha dei chhao cha lei pata Centenary khola ta avaw y awpa chhathie saw zy chata chhao lathlo phapa apa hy tu pa eima cha aw.
Ratosuto liata ngiapa lapa zydua sai u, areisi kawpa nata a panaw sa kaw na chota nata Beichaipa Zisu Krista ta Ava o phapa sisai ta Ko 2006 avaw kho hawpa liata Khizaw la, na nata kei pachha aw pata azu pa khacha athei thlaha nachota nata Mr& Mrs.R.A Lorrain ta o nata lyu, ra zy sisai pata ko 100 avaw kho hawpa liata Mara pa ra zy a vaw pakhai sa haw na thati pha bi zy he khacha a thei thlaha na chota Mara Krizy na Kozakha ( CENTENARY) he mohkha chyu su vei.
Dated; 20/06/2006
Yerevan
GOD IS CRYING
GOD IS CRYING
Mara chi nata pho he Khazopa paduapa chi-pho achana tawtah chha nata ko hlupi asi hawna cha eima history (phopa) ta mia chho pasia khai hawpa hawhta eima zydua pahno khaipa a cha; eima chheipa chihro pazy pahnokheina ngalah cha leih pata atanoh khizawh.
rah rah khazi tlyma miah pahno hawbah eita alyh'pa acha ngasa eima tah hai nohta Chihro pazy ta Mara pahe a hy ma acha tahpa maniah ama pahno pasia hmeiseih lei vata pacha khi akhita (ngiachhih achhihta), Chihropa zy miapahno pasia leina cha soh chyh silah atanoh Mara chi cheingeipa ( Mara Origin) tlai chhaoh ta Mara acha na a pahno pasia khao leipa, Khazohpa taopa nata atlypa Chi-pho eima chana pahno khao leipa, ngiapana(faith) ahnei khao leipa eima hlu kaw ba ; 'Mara pa ei cha' tah hlah tah Mara reih cheikhoh khao lei pata Bama, Mizo, Chin, Tlaikao, Viahpa reih, etc.. cheitah chipho hro culture(hrozie) zy hma pata khi asa ba pazy no tato eima po via lyma ba pahe eivaw pacha nata thlalohna rai hnei thei vana.
Pahnokhai pa hawta Mara rah cha Sata seichana tawta ko 100 avaw kho hawpa liana khata Ava-Khazohpa ta Zisu Krista ngiachhihna zawzi vata Missionary Rev. R.A Lorrain hma pata miah pachha ta eima rah cha rahzohpa, ahri pahrana su tawta rahkhaipa rah, rah pathaipa, rah khochhihpa, Emmanual rah ta avaw pachasa haw, chatlu ta ngiachhina ronah pacha y moloh kheithei awpa acha leizi miachho pasia ta, chasala ei paloh apasa kaw tyhpa (ei ngiachhie kaw tyhpa) cha Mara rah Krizypa rah achatuanoh daihti liata Mara rah cha Lakher country tah pata aw ty pa a cha; anodeikua atahma Lakher country or Mara country tah pata aw tyh pacha Mara district la vawtla pahnai pita, atahma he Mara khi (village), Mara vaih, Mara tlah la eima pangai ngala ba pa hawta hmopasiana ei palolia avaw tlo tyh pa vatah eipacha aroh khei.
Uhthei via zy pachonosa thai tah, seihnai via pazy khokhei thai ta, chielei pazy abao tyhpa Mara pa palophao kha Mara rah puasai pathao lyma bata, o khothoh (o ka) liata poh zaw ta thlaloh kaw pata lyu la asi tyhpa nonawh zy kha atahma parutupa ria chipa vata khothoh la po zaw nga khao vei ei; Nohmei, hara pazy, o pa zy hnota ahna-lasi (vegetable), saka a pi ty pa Mara pa kha Mara rah chho liata hmiahmo awpa y khao lei vata nohmei nata hara pazy thlalohna noh hnei khaoh vei ei; Nohmei,hara pazy chhah achahpa Ava-Khazohpa ta Mara pa origin, Mara country liata laizaolao tyh penawh kha atahma khatai lia nama y haw tapa hiahri na ao ei theih ty.
Chipho alai viapa ( British or Americans, Indian, Burmese, etc…) zy hmiako liata birei nawpa daiti phapa ei to tyh nota Mara pa rah cha Krizyhpa rah acha tahpa rei aw pa he ei pakah tawhta papua awpah vaih thei tyh leipa nata chahrasala Mara saw zy eima chy kawna hryta, vadua kaw pata awhnano phu nata py (denominations) ta mia pachhaipaza na thati zy, Mara rah achy kawpa chhaota khizaw rari, international border India nata Burma ta mia pachhai ha na thati zy, Pawpi pawngiapa adaihti tlo hlata chhawh saopa hawh tlaita eima rah thyutlia thokha zy cha rah ta peimaw chaina daiti liata thohna (drug) taona, khizaw aduana zy ta a chhawh sao leima na thati zy , Mara rah chho liata phaosa angiah thei pazy achy ngasa chy taraw pata chasala nieparuna(corruption) vata my kha tihah chhao hmothei khao leipa ta khi asa ba pa chhokha naw thati zy, sipasana, dychhina, hmoparuna, hiaphiana zy ta eima ra aparao pathao ngakaw ba pa thati zy , Mara saw malu zy povia ba sila eima ta nga nota khizaw hri-iah pakha thei hlahpa ( treatable disease) ta Mara saw zy hmiahmo lei pata nocharei thina dawh aparo sa ngakawna thati zy, rei awpa daithi avaw tlo nata deikua la eipaloh a tyma khei nata paka tawhta he bi zy he achati ta chati pathlapa acha ty; kei chyhsapa palohpasapa hlata Mara rah padua tuhpa, Mara chyhsa ataotuhpa Khazohpa paloh khatlu pota pasa aw va! tahpa eivaw pacha nata deikua mothli pathla ta achah ngakawpa Khazohpa he ei thlah pata a hmo tyh.
Atanoh Marahpa saw paloh liata hmotao awpa achhuana a y pa he my la avaw y awpa Mara rah acha haw, paduapathi heina lathloh phapa zy achhhuanohna a y khiala alykhei awpa, taohriakhei awpa, beisei tlah awpa chata acha lei khiala hnabeidei achhih ngasa kaw, Mara rah aduana su, duahmo siapa he Mara saw zydua ta pacha pasia hmeisei ba awpa daiti eima tlo hawh; pachai ta keimo thyutlia pa saw zy cha chha (generation) peimaw chaipa (critical) liata eima dua haw pahe eima pahno thai thei ba nawpa chahta bah lei pata thlah eichha tyh ; atano eima si nawpa lathloh a tly awpa he Mara pa future acha haw, lathloh miano deita a y pata ei hmo chy, eima ra paduapathie awpa nata ku chakieta eima ra arao pa mohkha hla hawpa lathlo zy he acha; he lathlo miano pa he a tly na hnei chyu sila, padua pathie awpa lathlo eima tly khiala acho lata palasapa eima rah parao tu penaw zy khi eima dyuh cheingei awpa abyu ta, paraolalao awpa lathlo eima tly khia deikua la acho liata reichhiepa eimara nata chysa chata charia laichai pa zy khi eima khi, rah, o nata lyu cho liata atlo via leima chy awpa acha; Mara rah taotu pata Mara rah arao hai pa he a mohthei khao lei vata, palopasa ngaita kaw tah mothlie pathlah ngalapa Khazopa chata ei thla pa hnota a vaw reih ty.
Awhnano phu nata py tah mia pachhaina, international border khizaw rahri tah miapachhaina, thohna taona, nieparuna, khizaw hri ia, sipasa dyuchhina, paruhaiphiana zydua ta Mara pa pohpa (body) liata hma hlupi mia paphao pata mania aparao pathaoh leima ba pa dei adai thai lei pata chipho lai via pazy tawta disaona zy, chipho lai via pazy hnota seichana zy heta eima ra nata chysa zy mia pabosa khao vei ei; atano thyutlia zy thyu ba si la Ava khazopa mohtlie cha pahisa ba su vei; daiti eima haw tu khiala Beino, Tisih titah Mara saw zydua aphao khai tawta Beino va, Tisih chava lia zy ta hleidy adao pa eima cha aw; Chavata atano Marapa rah he Mara saw zy laizaolao nawpa rah cha aw pata Khazohpa ta mia ataihpa rah acha tahpa a ngiapapa zydua cha eima hroh chhotah hiahrina laichaipa eima tyh haw.
· 1. Eima rah arao ngala ba pa he kuchakie patah kokhazi chhohma eima moh khah hlah chy aw ? eima ra arao pathlai khai hawna taita eima moh hla chy awma?
· 2. Mara saw zy drug taona liata pakhazi ma ama daiti tloh hlata khizaw mia kho sai chy aw ei ta? Mara pa nohmei nata hara malu zy eima povia leima ba pa he eima chi nata pho raopathaoh na acha va tly ma?
· 3. Mara saw zy pakhazi tlai chama patla theipa pasana (treatable disease) tawta khizaw miakho sai chy aw ei ta? Malaria, diarrhea nata nasana chakhei pazy tlai heta kokhazi chhoh ma eima charia laichaipa hawta Mara rah chho lia eima padua sa chy aw?
· 4. Eimara rietheina, sipasana, dyuchhih na vata mara saw pakhazi ma Mara rah puasai chy aw eita eima rah la vawkua hy khao lei pata rah hropa zy tawta khisaw miakhosai chy aw ei ?
· 5. Chipho lai viapa khaotlo taopa (trap)liata Mara saw zy pakhazi ma tla chy aw pi ta Chipho lai via pazy disaona nata seichana liata kokhazi chhoma Mara saw zy eima tah chy aw?
· 6. Awnano phu nata py ta Mara saw zy he py khazi taima mia pachhai paza leima chy awta khatai su ma mia atlo khei aw? Dawka miakha liata hmiakuti pahrao kho ngala pa unaw sitano zy pachhai hana taita mia tlo khei aw ma?
· 7. Khizaw rari (International Border) he ta kokhazi ma Mara rah zy mia pachhai leima chy aw ta, sawkha chysa ta Mara rah he su khazi tama pachhai via chy aw? Israel phopi liata ahlao hra pa chikha cha atano aleiloh haw tapa eima nakhao theina liata a vei ty thlyu aw.
India nata Burma rari liata eisi hai nota India pheisei nata Burma Pheisei zy ta he rarina he khopahlie thei leipa aw chita rah chho liata nasi kho khiala keimo tawta pasaina na hnei awpa abyu nata eita, Mara rah he ei rah chata Mara chysa he ei chysa cha eita, khazia ei rah chho liata eisi thei lei awpa cha, khazia maw ei o Mara pa o liata ei tlo thei lei awpa cha, Khazia ei rah chho liata tly awpa ta pasaina hnei awpa abyu; ngiachhih ta napa sisa hla bi te u, tapa ta pakhupanei ta ei haw khai tawta Mara rah chho liata sitheina/tlytheina eihmo; Ei palo apasa ngasa kaw pa acha.
Mara rah, Khazopa ta Mara saw zydua chata ataopa eima rah chho lia tlaita chipho hro pa zy ta si thei vachi mia mata hlah pacha pacha tuarai sila palotla apao thei rima awpa cha vei; Kei palopasa pa hlata Mara chipho pahra nawpa chata Mara rah phangaita kaw pa taotu pa Pawkhazopa palo kha tlu ta ma apasa aw va. Mara rah he Mara saw zy tly thei, pahra thei, sithei, hmathei leipa cha sala kei chysapa palopasapa hlata na taotupa rah mania pi tupa palocha apasa via aw; Eipaw ta o nasapa ta eisaw y , he o pha kawpa he cha patlopa khai haw nata he liana heta na hrochho tlo nawpa su cha acha na ta sala, amy la pata chysa hropa zy ta ei o tlo awpa cha vawparao ei sala tloh awpa zy chhao napa sai leipa ei sala, keima paloh buaba pa, pasana hlata eipaw, o nasa pa tupa, o napi tupa palo cha apasa via syulyu awpa cha pahnothei khaipa acha.
Nokha cha eima rah chhoh liata khipi eima hnei chhopa Siaha, thlasu zy liata vaw charei nata Loboh liata tawpa cha zy eivaw rei tita Mara Satlia/Laisa ko 20 nata ko 30 likaw mo nata pho zy rei awpa vaw chhathai lei ta, Thlasu suhraw ( 10 graves ) reichho eimo khai pa nata ei palo cha mei haw tlaita na ka pachho ta sasy ta y khei thei lei pata hmiapahno pazy tawta thlapalona bi beisei pata chhopasiana eivaw tlua tita thohna ataopa ( drug addict) zy cha eita na pathipalo buaba leipa sala nanopo kha se einaw ta ei; vaw pacha nata keima chysapa palo pasa pa hlata Avakhazopa Mara saw mania taotupa palo khatluta ma apa sa aw tapa ngiapa nata eivaw sai chata deikuala alei liata pao nata mohmia eivaw pasai tita Marapa rah cha meido veipa ( Black cloud) ta a khu thlahapa hawta ei mothlaw liata avaw la.
Eimara khipi liata ei hopo tuna vata khitaw viapa zy la huhiehna charo pata ei tly ngala no hy ta sipasana,dyuchhiena, hrie ia toti ta khitaw/thotla zy aparao pathao leima ba pa ei moh tlai ta hmoh nata ei nakhaoh tlaita hawsai pa no hnei leipa, nodie pata achah ngala pa ao zy chhao ei thei hrah, ei pathipalo cha thlazona ta eina khu, tao awpa pahno thai khao leina vata khi macha pakha hnota hnangana beisei pata achho hiana ei hnei tita, ei beisei na cha vawtlo lei pata khimacha paw ta ei hnota he ta na heta eina chho “ Eisaw y, eimara he nieparuna (corruption), khizaw vaduana, sipasana, dyuchhina ta aparao haw, keimo hawta kuphei a ki pata apipa ky cha rei lei pata hara,nohmei nata kuphei aki chaicha leipa dadei zy chhao hmata Mara rah chho liata pahra naw pa su ama hnei khao leipa he sai tua te, namo ta hmo haw chita, ama cha na ao zy cha nathei haw hrah, kuphei aki pata apipa zy heta mania pa ra la mia sisai pathao leima ba eita keimo khimacha zy cha eima ra arao pa he mokhao tlaita ahmotupa cha aw pata raopa haw tlaita eima cha ba he zaw:” ta pata palopasa kaw pata eina chhoh;
He khi macha paw hnota achhy (reply ) na bi rei awpa ei hmothei khao lei vata alei moh nata nahnai khata ava moh nata ei na sah kha tapa bi nakhao ta ei thei ty pa kha ei hro lia tlaita avaw tlo; sasy ta aleikhao la angia hla hawpa zy eipalo lia avei; Mohtliechi chhaota khitaw zy tly pazao leima nata Burma ra chho liata Mara ra khitaw miakha liata za zona navaw tlo kha ta nohmeipa o liata su pary pata ei zia pata nata ahrorohna ao (screaming voice) eina khao liata avaw ngia pathao leima ta khi avaw dei bao cha no pakha Hawsai pi thei leina vata za na chhokha riethei taota khizaw mia vaw khosai hawpa athipa ri kiapa liata sasy ta eivaw hmo hlah; athipa ri kiapa liata eidua hla nota he chhokha nohrapah thipa he kei ei hro nata ari thei pa cha maw sala ri awpa khona ei palo lia khacha avei ta; taopasana, rietheina, vasana ei ty tyh pa hlata he nohra pa nata chhokha zy aty pa vasana,taopasana he chysa pa reika heta phuathei bei leipa awta , he daiti liata he tluta rietheitaopa nohra pa nata machhiesa pa chhokha zy chata khapa hma taothei pa eihnei leipa zy sasy ta a vaw hmo pasia chanei hy nata ei palo cha kai pathla ta zaozi (knife) ta achosao pa hawta feeling, palopasana ei vawhnei;
Paloru keichhei pata eipina khi la eisi pazao ngala nota zala daw 5 ( 5 PM) rachho ta thotla khi khikha a ngia hy pa chata, khichho liata Mara Thyutlia Py ( MTP) member moh 20 ra chho, atu tako chaba pa aty ei nata, bi na chho eita “atano he eima khi hawti pakha, zahnia liana khata khitla viasa zy nata charei kho ngala pa tlai cha, no tla pata zah avaw tlo pa nata chasi pathao leima ta, palopa (temperature) kiasa via leima ta ata my liata khizaw mia akho sai vata atahma tlaikha ari pabu pata atahma he khichho eima ngia ngala, eima hnota khichho a vaw ngiah hra te” tapa ta MTP members sahlao naw zy tawta vasa chhana ao ei thei nata taonawpa chah pahnothai khao lei pata sasy ta sawvaw (suicide) hlah hawpa zy taita ei paloh lia avei ; He hawta chasipa, (Fever), Malaria, diarrhea zy tawta Mara chysa zy eima bo thei ma lei no daiti, nohrapa sawphaopa,nawhneipa pazy hro dadei chhaota eima pachha theima leina daiti lia heta hri chichhipa HIV/AIDS zy he eima ra avaw ngia maw sala zaw katlu tama eima tao aw va, khatlu ta eima hu apo aw; tapa zy eivaw pacha cha ta deikua la Marapa saw zy eima chhi haina lathlo he vaw sai nga rima vana, Africa rah liata HIV/AIDS pasana vata chipho alei dia khai daihma haw penaw thati zy ei palo lia avaw la ngasa; Ky eima pacha chaipa zy khizaw mia vawkho sai nota bichhana ta Khazopa ryraona ta pata paka ta rei ty pita chysa pa ryraona liata eima hroh so tyh pa acha pa he Paw Khazopa mothlie pathla sa ngala pa acha tlyu aw.
Eima rah liata atlo ngalapa hmototi sai pazi leima pata eima ra nata chysa zy cha abo khao mapi tapa mia chho pasia, eima rah cha arao pathao haw tapa mia chho pasia ta, chavata Mara rah rao ngala pacha Mara pa saw tlaita atao pathi awpah chata,viapa tlaikao pa,Bama pa zy eima rah vawtao pathi awpa ta mokha tla maw liapi tapa he eichi chaipa hmo acha; Eima rah nata chysa zy abo khao vei ei, eima rah arao pathao haw ba tapa he Mara saw zydua pathipalo chhochai pa liata tloh khai ba sala, Mara rah taotupa Pawkhazopa chahna ao he Mara saw zydua nakhao liata a ngia thei basala eima tao thei chhohpa zydua papua pata eima rah nata chysa zy pabosa na chakaona rai hriah ba awpa he keimo thyutlia saw zydua ngiatla cho liata a vaw tlo haw, eima rah chahna ao cha eima ra sai chy aw ma? Khazopa mohlie cha loh via leima hla chy se eima ta hla chy aw ma?
Chhahthie saw avaw y awpa zy reipachhina eima ty hlutuh tla maw lei naw pa ta asosi chyu ba su vei; eima haw tu khiala eima rah cha hri ia, niparuna, chipho lai pazy ta nie khai ba aw eita; Mara rah tapa he hnei kho kaw hrawh sila chihro pazy rah la avaw lie tla maw thei aw vata asosi kawba su vei; chavata tano he Mara thyutlia saw zy a hra na daiti cha tlo haw ba pita atano tlaita adyu awpa charia zy cha my la chata so khao leipa sila; atano tlaita adyu pathao ba su vei, chata acha lei khiala charia pa chata .
eima rah cha aparao khai ba awh; Eimara parao tupa charia pacha eima ochhi thabyu liata vaw tlo hawta, o thokha zy angia ta hrao khai hawta; Eima rah chho Hara,Nohmei pa, chariapa ku tawta pachhatupa hnei lei pazy chata Mara satlia nata laisa zy khati tama ei o avaw ngia aw eita chariapa ku tawta eina pachha aw ei ta pata mia mokha ngala pazy he mania mokhah parei tu hawbah eita, charia pata atusao khai daihma haw ei; Khazopa ta mia pipa Mara rah cha pabosa aw pata Mara satlia,laisa zy thyu ba sila, hara, nohmei motlie zy cha hru pata hna panga ba sila , paw Khazopa motlie cha pa hi sa ba su vei; Rah kypacha pa rah chata vision hlupi ahnei pa Mara saw zydua hnota thapatlokhona nata baichhakhona vata atahma hla chho zydua na pamo thei lei pa ei palo liata avaw la pha chaipa agenda zy ary liata eivaw palasa.
1. Chipho lai via pazy disaona tawta eima ra nata chysa pabosa awpa nata Mara cha nata rei, thyukhei, phopa zy pabosa awpa;( anti- discrimination, and to protect Mara culture,tradition, literature).
2. Nieparuna chichhipa tawhta Mara saw zy pabosa awpa (anti-corruption).
3. Krizy na liata phu nata py pachhaina tawta Mara saw zy pabosa awpa (anti- denominations).
4. Thohna taona ( drug) tawta Mara saw zy pabosa awpa (anti-drug) .
5. Patlathei pa khizaw hri ia tawta Mara saw zy pabosa awpa ( anti-Malaria or tuberculosis, water born disease etc).
6. Sipasa, dychhina tawta Mara saw nata ra zy pabosa awpa (anti-poverty).
7. International border rari he chipho lai pazy hnota Mara rah pachhaipaza nawpa chata chhaichhi pha pata pi chachy ta lei awpa nata Mara saw zy Burma nata India rah chho ta hmo apuapa zy dua eima hlyuthei nawpa lathloh pha pata tlao hma awpa;
Eima rah parao ngala pa Charia pa zydua pahniethei nawpa ta cha Mara rah taotupa, Marasaw mia taotu pa Khazopa palophao he nocharei eima tlua awpa abyu awta Khazopa lilaw ta charia pahnietheina chhaichhi phapa sona,novana, hneirona nata rah nata chysa ta abyu pa hmo toti miapi thei ta, cha vata Mara rah pa y sa tupa , Mara saw zy chipho ta mia taotupa Khazopa nata liasa akao pata Mara rah nata chysa zy charia pa tawta pabosana chakao rai rona kaw pa he Khazopa ta mia a hnaw pa haw ta nata Mara rah nata Chysa zy ta mia peimaw na da hawta hmiala pua pata Abeipa, Paw Khazopa hnota nata Mara country hnota kei he liata ei y ta pata api pasai kala ba su vei; Mara country nata Khazopa awna ao cha avaw tlo haw; a daiti aki haw ta khinarah chhao Marasaw zydua hnota avaw tlo haw;
Sasa
5th Year, MD, YSMU
International Medical Student’s Hostel
7th Corpus, Yerevan – 374045,
Armenia
Dated 26/10/2006
Yerevan
Mara chi nata pho he Khazopa paduapa chi-pho achana tawtah chha nata ko hlupi asi hawna cha eima history (phopa) ta mia chho pasia khai hawpa hawhta eima zydua pahno khaipa a cha; eima chheipa chihro pazy pahnokheina ngalah cha leih pata atanoh khizawh.
rah rah khazi tlyma miah pahno hawbah eita alyh'pa acha ngasa eima tah hai nohta Chihro pazy ta Mara pahe a hy ma acha tahpa maniah ama pahno pasia hmeiseih lei vata pacha khi akhita (ngiachhih achhihta), Chihropa zy miapahno pasia leina cha soh chyh silah atanoh Mara chi cheingeipa ( Mara Origin) tlai chhaoh ta Mara acha na a pahno pasia khao leipa, Khazohpa taopa nata atlypa Chi-pho eima chana pahno khao leipa, ngiapana(faith) ahnei khao leipa eima hlu kaw ba ; 'Mara pa ei cha' tah hlah tah Mara reih cheikhoh khao lei pata Bama, Mizo, Chin, Tlaikao, Viahpa reih, etc.. cheitah chipho hro culture(hrozie) zy hma pata khi asa ba pazy no tato eima po via lyma ba pahe eivaw pacha nata thlalohna rai hnei thei vana.
Pahnokhai pa hawta Mara rah cha Sata seichana tawta ko 100 avaw kho hawpa liana khata Ava-Khazohpa ta Zisu Krista ngiachhihna zawzi vata Missionary Rev. R.A Lorrain hma pata miah pachha ta eima rah cha rahzohpa, ahri pahrana su tawta rahkhaipa rah, rah pathaipa, rah khochhihpa, Emmanual rah ta avaw pachasa haw, chatlu ta ngiachhina ronah pacha y moloh kheithei awpa acha leizi miachho pasia ta, chasala ei paloh apasa kaw tyhpa (ei ngiachhie kaw tyhpa) cha Mara rah Krizypa rah achatuanoh daihti liata Mara rah cha Lakher country tah pata aw ty pa a cha; anodeikua atahma Lakher country or Mara country tah pata aw tyh pacha Mara district la vawtla pahnai pita, atahma he Mara khi (village), Mara vaih, Mara tlah la eima pangai ngala ba pa hawta hmopasiana ei palolia avaw tlo tyh pa vatah eipacha aroh khei.
Uhthei via zy pachonosa thai tah, seihnai via pazy khokhei thai ta, chielei pazy abao tyhpa Mara pa palophao kha Mara rah puasai pathao lyma bata, o khothoh (o ka) liata poh zaw ta thlaloh kaw pata lyu la asi tyhpa nonawh zy kha atahma parutupa ria chipa vata khothoh la po zaw nga khao vei ei; Nohmei, hara pazy, o pa zy hnota ahna-lasi (vegetable), saka a pi ty pa Mara pa kha Mara rah chho liata hmiahmo awpa y khao lei vata nohmei nata hara pazy thlalohna noh hnei khaoh vei ei; Nohmei,hara pazy chhah achahpa Ava-Khazohpa ta Mara pa origin, Mara country liata laizaolao tyh penawh kha atahma khatai lia nama y haw tapa hiahri na ao ei theih ty.
Chipho alai viapa ( British or Americans, Indian, Burmese, etc…) zy hmiako liata birei nawpa daiti phapa ei to tyh nota Mara pa rah cha Krizyhpa rah acha tahpa rei aw pa he ei pakah tawhta papua awpah vaih thei tyh leipa nata chahrasala Mara saw zy eima chy kawna hryta, vadua kaw pata awhnano phu nata py (denominations) ta mia pachhaipaza na thati zy, Mara rah achy kawpa chhaota khizaw rari, international border India nata Burma ta mia pachhai ha na thati zy, Pawpi pawngiapa adaihti tlo hlata chhawh saopa hawh tlaita eima rah thyutlia thokha zy cha rah ta peimaw chaina daiti liata thohna (drug) taona, khizaw aduana zy ta a chhawh sao leima na thati zy , Mara rah chho liata phaosa angiah thei pazy achy ngasa chy taraw pata chasala nieparuna(corruption) vata my kha tihah chhao hmothei khao leipa ta khi asa ba pa chhokha naw thati zy, sipasana, dychhina, hmoparuna, hiaphiana zy ta eima ra aparao pathao ngakaw ba pa thati zy , Mara saw malu zy povia ba sila eima ta nga nota khizaw hri-iah pakha thei hlahpa ( treatable disease) ta Mara saw zy hmiahmo lei pata nocharei thina dawh aparo sa ngakawna thati zy, rei awpa daithi avaw tlo nata deikua la eipaloh a tyma khei nata paka tawhta he bi zy he achati ta chati pathlapa acha ty; kei chyhsapa palohpasapa hlata Mara rah padua tuhpa, Mara chyhsa ataotuhpa Khazohpa paloh khatlu pota pasa aw va! tahpa eivaw pacha nata deikua mothli pathla ta achah ngakawpa Khazohpa he ei thlah pata a hmo tyh.
Atanoh Marahpa saw paloh liata hmotao awpa achhuana a y pa he my la avaw y awpa Mara rah acha haw, paduapathi heina lathloh phapa zy achhhuanohna a y khiala alykhei awpa, taohriakhei awpa, beisei tlah awpa chata acha lei khiala hnabeidei achhih ngasa kaw, Mara rah aduana su, duahmo siapa he Mara saw zydua ta pacha pasia hmeisei ba awpa daiti eima tlo hawh; pachai ta keimo thyutlia pa saw zy cha chha (generation) peimaw chaipa (critical) liata eima dua haw pahe eima pahno thai thei ba nawpa chahta bah lei pata thlah eichha tyh ; atano eima si nawpa lathloh a tly awpa he Mara pa future acha haw, lathloh miano deita a y pata ei hmo chy, eima ra paduapathie awpa nata ku chakieta eima ra arao pa mohkha hla hawpa lathlo zy he acha; he lathlo miano pa he a tly na hnei chyu sila, padua pathie awpa lathlo eima tly khiala acho lata palasapa eima rah parao tu penaw zy khi eima dyuh cheingei awpa abyu ta, paraolalao awpa lathlo eima tly khia deikua la acho liata reichhiepa eimara nata chysa chata charia laichai pa zy khi eima khi, rah, o nata lyu cho liata atlo via leima chy awpa acha; Mara rah taotu pata Mara rah arao hai pa he a mohthei khao lei vata, palopasa ngaita kaw tah mothlie pathlah ngalapa Khazopa chata ei thla pa hnota a vaw reih ty.
Awhnano phu nata py tah mia pachhaina, international border khizaw rahri tah miapachhaina, thohna taona, nieparuna, khizaw hri ia, sipasa dyuchhina, paruhaiphiana zydua ta Mara pa pohpa (body) liata hma hlupi mia paphao pata mania aparao pathaoh leima ba pa dei adai thai lei pata chipho lai via pazy tawta disaona zy, chipho lai via pazy hnota seichana zy heta eima ra nata chysa zy mia pabosa khao vei ei; atano thyutlia zy thyu ba si la Ava khazopa mohtlie cha pahisa ba su vei; daiti eima haw tu khiala Beino, Tisih titah Mara saw zydua aphao khai tawta Beino va, Tisih chava lia zy ta hleidy adao pa eima cha aw; Chavata atano Marapa rah he Mara saw zy laizaolao nawpa rah cha aw pata Khazohpa ta mia ataihpa rah acha tahpa a ngiapapa zydua cha eima hroh chhotah hiahrina laichaipa eima tyh haw.
· 1. Eima rah arao ngala ba pa he kuchakie patah kokhazi chhohma eima moh khah hlah chy aw ? eima ra arao pathlai khai hawna taita eima moh hla chy awma?
· 2. Mara saw zy drug taona liata pakhazi ma ama daiti tloh hlata khizaw mia kho sai chy aw ei ta? Mara pa nohmei nata hara malu zy eima povia leima ba pa he eima chi nata pho raopathaoh na acha va tly ma?
· 3. Mara saw zy pakhazi tlai chama patla theipa pasana (treatable disease) tawta khizaw miakho sai chy aw ei ta? Malaria, diarrhea nata nasana chakhei pazy tlai heta kokhazi chhoh ma eima charia laichaipa hawta Mara rah chho lia eima padua sa chy aw?
· 4. Eimara rietheina, sipasana, dyuchhih na vata mara saw pakhazi ma Mara rah puasai chy aw eita eima rah la vawkua hy khao lei pata rah hropa zy tawta khisaw miakhosai chy aw ei ?
· 5. Chipho lai viapa khaotlo taopa (trap)liata Mara saw zy pakhazi ma tla chy aw pi ta Chipho lai via pazy disaona nata seichana liata kokhazi chhoma Mara saw zy eima tah chy aw?
· 6. Awnano phu nata py ta Mara saw zy he py khazi taima mia pachhai paza leima chy awta khatai su ma mia atlo khei aw? Dawka miakha liata hmiakuti pahrao kho ngala pa unaw sitano zy pachhai hana taita mia tlo khei aw ma?
· 7. Khizaw rari (International Border) he ta kokhazi ma Mara rah zy mia pachhai leima chy aw ta, sawkha chysa ta Mara rah he su khazi tama pachhai via chy aw? Israel phopi liata ahlao hra pa chikha cha atano aleiloh haw tapa eima nakhao theina liata a vei ty thlyu aw.
India nata Burma rari liata eisi hai nota India pheisei nata Burma Pheisei zy ta he rarina he khopahlie thei leipa aw chita rah chho liata nasi kho khiala keimo tawta pasaina na hnei awpa abyu nata eita, Mara rah he ei rah chata Mara chysa he ei chysa cha eita, khazia ei rah chho liata eisi thei lei awpa cha, khazia maw ei o Mara pa o liata ei tlo thei lei awpa cha, Khazia ei rah chho liata tly awpa ta pasaina hnei awpa abyu; ngiachhih ta napa sisa hla bi te u, tapa ta pakhupanei ta ei haw khai tawta Mara rah chho liata sitheina/tlytheina eihmo; Ei palo apasa ngasa kaw pa acha.
Mara rah, Khazopa ta Mara saw zydua chata ataopa eima rah chho lia tlaita chipho hro pa zy ta si thei vachi mia mata hlah pacha pacha tuarai sila palotla apao thei rima awpa cha vei; Kei palopasa pa hlata Mara chipho pahra nawpa chata Mara rah phangaita kaw pa taotu pa Pawkhazopa palo kha tlu ta ma apasa aw va. Mara rah he Mara saw zy tly thei, pahra thei, sithei, hmathei leipa cha sala kei chysapa palopasapa hlata na taotupa rah mania pi tupa palocha apasa via aw; Eipaw ta o nasapa ta eisaw y , he o pha kawpa he cha patlopa khai haw nata he liana heta na hrochho tlo nawpa su cha acha na ta sala, amy la pata chysa hropa zy ta ei o tlo awpa cha vawparao ei sala tloh awpa zy chhao napa sai leipa ei sala, keima paloh buaba pa, pasana hlata eipaw, o nasa pa tupa, o napi tupa palo cha apasa via syulyu awpa cha pahnothei khaipa acha.
Nokha cha eima rah chhoh liata khipi eima hnei chhopa Siaha, thlasu zy liata vaw charei nata Loboh liata tawpa cha zy eivaw rei tita Mara Satlia/Laisa ko 20 nata ko 30 likaw mo nata pho zy rei awpa vaw chhathai lei ta, Thlasu suhraw ( 10 graves ) reichho eimo khai pa nata ei palo cha mei haw tlaita na ka pachho ta sasy ta y khei thei lei pata hmiapahno pazy tawta thlapalona bi beisei pata chhopasiana eivaw tlua tita thohna ataopa ( drug addict) zy cha eita na pathipalo buaba leipa sala nanopo kha se einaw ta ei; vaw pacha nata keima chysapa palo pasa pa hlata Avakhazopa Mara saw mania taotupa palo khatluta ma apa sa aw tapa ngiapa nata eivaw sai chata deikuala alei liata pao nata mohmia eivaw pasai tita Marapa rah cha meido veipa ( Black cloud) ta a khu thlahapa hawta ei mothlaw liata avaw la.
Eimara khipi liata ei hopo tuna vata khitaw viapa zy la huhiehna charo pata ei tly ngala no hy ta sipasana,dyuchhiena, hrie ia toti ta khitaw/thotla zy aparao pathao leima ba pa ei moh tlai ta hmoh nata ei nakhaoh tlaita hawsai pa no hnei leipa, nodie pata achah ngala pa ao zy chhao ei thei hrah, ei pathipalo cha thlazona ta eina khu, tao awpa pahno thai khao leina vata khi macha pakha hnota hnangana beisei pata achho hiana ei hnei tita, ei beisei na cha vawtlo lei pata khimacha paw ta ei hnota he ta na heta eina chho “ Eisaw y, eimara he nieparuna (corruption), khizaw vaduana, sipasana, dyuchhina ta aparao haw, keimo hawta kuphei a ki pata apipa ky cha rei lei pata hara,nohmei nata kuphei aki chaicha leipa dadei zy chhao hmata Mara rah chho liata pahra naw pa su ama hnei khao leipa he sai tua te, namo ta hmo haw chita, ama cha na ao zy cha nathei haw hrah, kuphei aki pata apipa zy heta mania pa ra la mia sisai pathao leima ba eita keimo khimacha zy cha eima ra arao pa he mokhao tlaita ahmotupa cha aw pata raopa haw tlaita eima cha ba he zaw:” ta pata palopasa kaw pata eina chhoh;
He khi macha paw hnota achhy (reply ) na bi rei awpa ei hmothei khao lei vata alei moh nata nahnai khata ava moh nata ei na sah kha tapa bi nakhao ta ei thei ty pa kha ei hro lia tlaita avaw tlo; sasy ta aleikhao la angia hla hawpa zy eipalo lia avei; Mohtliechi chhaota khitaw zy tly pazao leima nata Burma ra chho liata Mara ra khitaw miakha liata za zona navaw tlo kha ta nohmeipa o liata su pary pata ei zia pata nata ahrorohna ao (screaming voice) eina khao liata avaw ngia pathao leima ta khi avaw dei bao cha no pakha Hawsai pi thei leina vata za na chhokha riethei taota khizaw mia vaw khosai hawpa athipa ri kiapa liata sasy ta eivaw hmo hlah; athipa ri kiapa liata eidua hla nota he chhokha nohrapah thipa he kei ei hro nata ari thei pa cha maw sala ri awpa khona ei palo lia khacha avei ta; taopasana, rietheina, vasana ei ty tyh pa hlata he nohra pa nata chhokha zy aty pa vasana,taopasana he chysa pa reika heta phuathei bei leipa awta , he daiti liata he tluta rietheitaopa nohra pa nata machhiesa pa chhokha zy chata khapa hma taothei pa eihnei leipa zy sasy ta a vaw hmo pasia chanei hy nata ei palo cha kai pathla ta zaozi (knife) ta achosao pa hawta feeling, palopasana ei vawhnei;
Paloru keichhei pata eipina khi la eisi pazao ngala nota zala daw 5 ( 5 PM) rachho ta thotla khi khikha a ngia hy pa chata, khichho liata Mara Thyutlia Py ( MTP) member moh 20 ra chho, atu tako chaba pa aty ei nata, bi na chho eita “atano he eima khi hawti pakha, zahnia liana khata khitla viasa zy nata charei kho ngala pa tlai cha, no tla pata zah avaw tlo pa nata chasi pathao leima ta, palopa (temperature) kiasa via leima ta ata my liata khizaw mia akho sai vata atahma tlaikha ari pabu pata atahma he khichho eima ngia ngala, eima hnota khichho a vaw ngiah hra te” tapa ta MTP members sahlao naw zy tawta vasa chhana ao ei thei nata taonawpa chah pahnothai khao lei pata sasy ta sawvaw (suicide) hlah hawpa zy taita ei paloh lia avei ; He hawta chasipa, (Fever), Malaria, diarrhea zy tawta Mara chysa zy eima bo thei ma lei no daiti, nohrapa sawphaopa,nawhneipa pazy hro dadei chhaota eima pachha theima leina daiti lia heta hri chichhipa HIV/AIDS zy he eima ra avaw ngia maw sala zaw katlu tama eima tao aw va, khatlu ta eima hu apo aw; tapa zy eivaw pacha cha ta deikua la Marapa saw zy eima chhi haina lathlo he vaw sai nga rima vana, Africa rah liata HIV/AIDS pasana vata chipho alei dia khai daihma haw penaw thati zy ei palo lia avaw la ngasa; Ky eima pacha chaipa zy khizaw mia vawkho sai nota bichhana ta Khazopa ryraona ta pata paka ta rei ty pita chysa pa ryraona liata eima hroh so tyh pa acha pa he Paw Khazopa mothlie pathla sa ngala pa acha tlyu aw.
Eima rah liata atlo ngalapa hmototi sai pazi leima pata eima ra nata chysa zy cha abo khao mapi tapa mia chho pasia, eima rah cha arao pathao haw tapa mia chho pasia ta, chavata Mara rah rao ngala pacha Mara pa saw tlaita atao pathi awpah chata,viapa tlaikao pa,Bama pa zy eima rah vawtao pathi awpa ta mokha tla maw liapi tapa he eichi chaipa hmo acha; Eima rah nata chysa zy abo khao vei ei, eima rah arao pathao haw ba tapa he Mara saw zydua pathipalo chhochai pa liata tloh khai ba sala, Mara rah taotupa Pawkhazopa chahna ao he Mara saw zydua nakhao liata a ngia thei basala eima tao thei chhohpa zydua papua pata eima rah nata chysa zy pabosa na chakaona rai hriah ba awpa he keimo thyutlia saw zydua ngiatla cho liata a vaw tlo haw, eima rah chahna ao cha eima ra sai chy aw ma? Khazopa mohlie cha loh via leima hla chy se eima ta hla chy aw ma?
Chhahthie saw avaw y awpa zy reipachhina eima ty hlutuh tla maw lei naw pa ta asosi chyu ba su vei; eima haw tu khiala eima rah cha hri ia, niparuna, chipho lai pazy ta nie khai ba aw eita; Mara rah tapa he hnei kho kaw hrawh sila chihro pazy rah la avaw lie tla maw thei aw vata asosi kawba su vei; chavata tano he Mara thyutlia saw zy a hra na daiti cha tlo haw ba pita atano tlaita adyu awpa charia zy cha my la chata so khao leipa sila; atano tlaita adyu pathao ba su vei, chata acha lei khiala charia pa chata .
eima rah cha aparao khai ba awh; Eimara parao tupa charia pacha eima ochhi thabyu liata vaw tlo hawta, o thokha zy angia ta hrao khai hawta; Eima rah chho Hara,Nohmei pa, chariapa ku tawta pachhatupa hnei lei pazy chata Mara satlia nata laisa zy khati tama ei o avaw ngia aw eita chariapa ku tawta eina pachha aw ei ta pata mia mokha ngala pazy he mania mokhah parei tu hawbah eita, charia pata atusao khai daihma haw ei; Khazopa ta mia pipa Mara rah cha pabosa aw pata Mara satlia,laisa zy thyu ba sila, hara, nohmei motlie zy cha hru pata hna panga ba sila , paw Khazopa motlie cha pa hi sa ba su vei; Rah kypacha pa rah chata vision hlupi ahnei pa Mara saw zydua hnota thapatlokhona nata baichhakhona vata atahma hla chho zydua na pamo thei lei pa ei palo liata avaw la pha chaipa agenda zy ary liata eivaw palasa.
1. Chipho lai via pazy disaona tawta eima ra nata chysa pabosa awpa nata Mara cha nata rei, thyukhei, phopa zy pabosa awpa;( anti- discrimination, and to protect Mara culture,tradition, literature).
2. Nieparuna chichhipa tawhta Mara saw zy pabosa awpa (anti-corruption).
3. Krizy na liata phu nata py pachhaina tawta Mara saw zy pabosa awpa (anti- denominations).
4. Thohna taona ( drug) tawta Mara saw zy pabosa awpa (anti-drug) .
5. Patlathei pa khizaw hri ia tawta Mara saw zy pabosa awpa ( anti-Malaria or tuberculosis, water born disease etc).
6. Sipasa, dychhina tawta Mara saw nata ra zy pabosa awpa (anti-poverty).
7. International border rari he chipho lai pazy hnota Mara rah pachhaipaza nawpa chata chhaichhi pha pata pi chachy ta lei awpa nata Mara saw zy Burma nata India rah chho ta hmo apuapa zy dua eima hlyuthei nawpa lathloh pha pata tlao hma awpa;
Eima rah parao ngala pa Charia pa zydua pahniethei nawpa ta cha Mara rah taotupa, Marasaw mia taotu pa Khazopa palophao he nocharei eima tlua awpa abyu awta Khazopa lilaw ta charia pahnietheina chhaichhi phapa sona,novana, hneirona nata rah nata chysa ta abyu pa hmo toti miapi thei ta, cha vata Mara rah pa y sa tupa , Mara saw zy chipho ta mia taotupa Khazopa nata liasa akao pata Mara rah nata chysa zy charia pa tawta pabosana chakao rai rona kaw pa he Khazopa ta mia a hnaw pa haw ta nata Mara rah nata Chysa zy ta mia peimaw na da hawta hmiala pua pata Abeipa, Paw Khazopa hnota nata Mara country hnota kei he liata ei y ta pata api pasai kala ba su vei; Mara country nata Khazopa awna ao cha avaw tlo haw; a daiti aki haw ta khinarah chhao Marasaw zydua hnota avaw tlo haw;
Sasa
5th Year, MD, YSMU
International Medical Student’s Hostel
7th Corpus, Yerevan – 374045,
Armenia
Dated 26/10/2006
Yerevan
AOMA-MEI KARAOTI SEICHANA LIA
AOMA-MEI KARAOTI SEICHANA LIA
Aoma he thina tai chichhipa hri-iah hlupi phaota aoma pazy-pa-o pacha sasy ta sawvawna chikha acha. Aoma mei nata karaoti zy chi achhizie na pahno pasia ma?Aomamei pazy-pa o heta chysa hrochhoko cha ko 14- ko 16 taita pachhosavia ta cheipa chysa, hawsai nata chano zy chota hri-iah hlupi patlosa.
Khazopa cha miataotupa acha vata chysa hrona pachhasa, pasisa theina chabi patu, ahy rai ta sasy ropachhasa pacha sawvawpa acha hleikhota Khazopa bihneina achakhiapa acha.
1.1 Aomamei-Karaoti nata Maraland:
Eima rah Pastor thokha zy cha Bible lei pata achhyna o la acha tala ama ngai ty, chasala Karaoti pa-o tualei ta la achhyna o la ngai thei khao vei ei.Eima rah chhithatu thokha zy cha my thlachhana hnei lei pata ryureina su la ama ngai ty, chasala, Kuva, aoma-mei pazy- pa o tua leita ryureina su la angia hla awpa ngiary ta vei ei.Nopaw hlupi cha ama saw nazy achu nawpa siku phapa hmothei vei ei, chasala aoma-mei roh paha pa nata karaoti paha pa y na su zy cha tlua ngala byu lei pata ama palo chho lia atlo haw.Maraland liata lyutao penaw thokha zy cha atu-tako my pata tako phao leita lyula ama si ty, tako akeila hy awpa ta thaza hnei vei ei, chasala aoma-mei byh ama my rai khiala lathlo tawta ola vawkua hy pata aoma-mei byh cha ama phao khacha.
Nonawh thokha zy cha ama saw chy pata zy hri-iah vata acha ngana ao theithai khao vei ei, pychho liata hawsai a py hla pa chhaota Karaomei-Karaoti cha ama pazy- pa-o ngala kaw hla chy. Saw chypata zy hnatlana hlata karaoti he peimaw via pata ama hmo haw.Chareipakhyna la vaw awpa nota satlia laisa thokha zy cha Bihrai hlabu pacha Lila vei ei, Kuva, Khaini, Sada nata aoma pazy pa-o pa zy tlao ama chei ty.Eima rah nata chysa zy cha aomamei nata Karaoti seichaina liata kohlupi atah haw pita, aomamei pazy-pa o vata thina dawparo ngala zy theithai khao mapi, he hawta adaiti tlo hlata thina dawparo ngala pa he chalisa awpa cha Khazopa khozi chata eima rah nata chipho pachhana raihria rona pacha acha.
1.2 Khazopa Maraland kypacha hmeisei:
Maraland cha Khazopa ngiachhina to hmeisei ta HIV AIDS thisai pasana chichhi pa tawta abo hla chy pa hawta pacha thei pa acha, chasala Marasaw HIV tawta eima bo tapa ta eima thla alo awpa cha hlei vei, HIV he Maraland avaw ngia aw vei tathei tiara mapi, Marasaw hryu liata HIV positive hnei mapi tathei pa cha hra vei, HIV he maraland avaw ngia rai khiala Marasaw zydua chha nano pa la mia achhi aw, atano taita khizaw hri-iah chichhi chaipa HIV tawta Maraland pabosatupa Paw-Khazopa moh cha chhazaw ta reithai pata y maw se. Amen.
Marasaw hluvia cha Maraland Khazopa ngiachhina ato zi he pahnothai lei kha pita Khazopa la alyna bi rei nawpa cha chhao pahno thai mapi, atano he Khizaw rahro la cha HIV pasana va heta achi nata apho ta aleilo haw pa ama y holo, chhokha nata chi zydua chhao ama leidia ngala kaw, Khizaw liana heta HIV ahnei pa mula cha 43 millions hlata ama hlu via haw (I millions= 10,00,000), notato athyu nata asa ta ama po via rili, Marasaw zydua malu cha 100000 (hundred thousands) chhao eima tlo ma vei nota chysa millions ta athitheipa HIV he Maraland avaw ngia tlamaw lei awpa ta thlachhana chota asosi awpa cha Marasaw zydua chakaona rai hria peimawchaipa acha.1985 ko HIV vaw hmo papuana ko tawta atano tai heta 18 millions hlata hlu via cha ama daiti tlo hlata khizaw ama kho haw, HIV vata 18 millions chysa hrona aleidia haw pahe Khazopa ryraona ngiachhina tathai pa cha vei.
HIV chichhi pa tawta Mararah pabosa awpa he Khazopa khopa chata Marasaw zydua ngiatla cho ta apahnie pa chakaona rai acha. Maraland liata hnatlana he dawty nazy thaisona lia apahnie vei, Marasaw zydua kuchho lia a y, HIV tawta Khazopa mia pabosa hla chyta sasy ta taopa hri-iah aomamei nata Karaoti vata hro hlupi cha daiti tlo hlata ama leidia haw.
1.3. Aoma hma pahe sasy athisaona acha
Khazopa he eima hrona chabi acha, Khazopa ryraona lei pata chysa he keimo sasy hropazaothei, hropachhathei na hnei mapi, eima hrona cha Khazopa y acha, Khazopa ta Ada cha ko 930 hro awpa arao, miataotu pa acha vata eima hro athaona nata achhana cha Khazopa y acha, chysa hlupi cha eima hrochho ko zy he keimo kuchho lia so pata aoma mei pazy pa o na he thina taita achana pahno lei ta pazy ngala chy pita eima pa o ngala kaw chy.
Eichy via nota pahnoleina vata keima, he article arohtu pa cheingei chhao he aoma mei vaw pazy-pa o ty pa pakha cha nata, atahma deikuala Khazopa ngiachhina tohmeisei pata sasy ta eitao chheina zy avaw pahno pasiaba nata ei pathlei khai haw, ei vawtao chhei ngaita kaw vata nocharei Paw-khazopa hnota reipha ei chy leima. Marasaw zydua chhao keimo sasy ta athisaona acha pa aomamei nata Karaoti taona tawta eima ba sai khai awpa khopasa tuna vata rei chanei via leima pa acha.Aomamei pazy-pa o pa he Khazopa bihneina a chakhia pa hmo acha, aoma mei pazy-pa o vata chysa hrochho ko cha ko 14 or ko 16 taita apachho sa, he bi he dawty na zy bi cha hlei vei, bihmeisei pa acha, chysa zy ta sasy hropachhasa pasisa theina rai hnei mapi, eima hrona cha Khazopa y acha, atahma cha chha avaw nano ta Ada hawta hropareina y khao vei, khizaw chysa hrochho ko cha avatla pata ko 70 acha haw, chasala aomamei pazy-pa o na vata ko 56 or ko 54 ta thlakhao ama ngia ngala, Khazopa ta ko 70 hro awpa mia rao ta aomamei pazy-pa o pata Khazopa bihneina achakhia pita ko 56 ta thlakhao eima ngia ngala pa he kuchakhie pata eima chali sai hla chy awma.Marasaw hluvia cha Khazopa ngaichhina he hno eima chhy haw, eima rah liata thlipathapa pathlieta hnatlana eimahnei pazy he alynawcha pahno leita aoma mei nata karaoti ta khisa kho pita Khazopa byuhna nata eima nopaw hneiroh nazy cha aoma, sahma, thohna (drug) taona chata hmahla pa he apei ta hlei mapi, eima thla alo kaw chy, no-a chhi ngasa,keimolasaw hneiroh via saw nazy cha drug ta pahleipadia khai daihma haw pa he mohta hmo pita eina na ta athei haw chasala eima hro panano awpa rai achhuana y vei.
Saw ngala chavei nopaw nazy chhao he Khazopa tawta hnatlana phapa ama to pa pahnothai mapi,a ly thai hra mapi, chhokha liata taka-phusa avaw ngia laka pazy cha aoma, kuva nata karaoti chalei nawpa chata eimaku riapha kawta chasala eima saw nazy achu nawpa chata hma awpa deikuala eima ku a hri kaw ty, aoma-mei pazy- pa-o pahe sasy sawvawna, athisaona acha tapa cha dawty nazy pachana, pangiasapa chavei bi hmeisei pa acha.
HIV pasana vata Marasaw zy thi hrao mapi, keimo sasy taopa hri-iah aoma vata tlao eima leidia, eima rah chysa 100 liata achy chaita 60 cha aoma mei pazy-pa o pa eima cha awpa pagnia sa achhi, 60% Marasaw cha sasy ta athisao ngala pa eima cha tana acha, aoma mei pazy pa o na heta chysa pa hnatla na thata aparao tapa cha hohipa bi cha vei, bi hmeisei pa acha, he bi hmeiseipa apy kho leina va heta tlaleina chinano hlupi eima ty haw, bi hmeisei pa eima zy kho leina he marasaw zy phahlana laichaipa acha ty, bi hmeisei liata asi penaw chipho zy cha zawpi hryu ta cigarette apazy pacha lo-o pata natai ta acha haw, Maraland lia deikua chareipakhy o chho lia taita cigarette, aoma by, karaoti achei pata zawpi hnota meikhi eima to ngala kaw chy.
1.4. Aoma-karaoti he Mara pa thyukhei hawtlaita:
Hnola daiti ta pata va ngala awpa cha eima ko zy he a hawti kaw chy chasala Marasaw thyukhei lachha hmo avaw cha nata la hnola mano mapaw nazy daiti vana he vaw paithei leina kao hlupi a y.Mano-mapaw nazy daiti liacha sanawrino o ama ngia nata a-hna lasi nata saka zy ama pi ty pa acha, atano daiti lia deikua ahna-lasi nata saka api vyu pata Karaoti nata thinachaima aoma eima pi haw ba, atahma keimo chha he Mamo-mapaw nazy hlata chhaparo viala kua ngala khia pi.Thatlo pa nata hmasina lathlo liata achhi ngapa chipho zy nata eima hliena he akaw hmeisei.
Papuh ta eima o la vawcharei khiala aoma ropahapa pa-zy sa leita eima o puasai awpa ary ta lei kha pita, Pino ta eima o la avaw charei rai khiala karaoti pa-o sa lei pata padisa kho thai mapi, ahna lasi eima pi thei lei chhaota karaoti pa-o vata Pino cha aly kaw hla, Papu cha saka eima pi thei lei chhaota aoma roh paha pa eima pithei vata aly kaw pata mia adi sai.
Aoma mei pazy- pa-o pa he sasy sawvawna athisaona acha pa eima py kholei vata Cigarette mei-pazy pa nata Karaoti –pa o, khaini, sada pa-o, sahmado pa malu cha notato eima po via leima, Nohra-Pawhra pa zy tlaita aoma mei he saw nazy hmiako ta pazy-pa o pata atyu adua eita kachhina rai hneihra vei ei,nopaw nazy phahlana hlupi vata sawnazy cha aomamei pazy pa o pa he pikheipa hmo sakha hawta hmo ba eita, ko 18 thlo hlata aoma ahmapa malu he daithla cha khao mapi.Mara rah khitaw lia cha aomamei-pazy pa he hro- hmasina hawta hmo pita Laisa charei nota aoma mei-pazy leipa Satlai zy cha pasa sa achhi vei ama ta haw.
Nopaw nazy ta ama saw nazy aoma-mei pazy, karaoti pa-o aw pata na ko tlo ma vei ama ta hla chy, chi chhi zi kha chho khao vei ei, aoma mei pazy pa –o na he pitlona hro acha pa hawta hmona a y haw ba, eima rah cha aoma chichhipa thina chamai tawta pachha ti adai haw, keimo sasy ta aoma mei nata karaoti tawta eima pachha tua awpa he Mara rah pachhana raihria pathaona cha acha.
1.5. Aoma-mei Pazy-pa o tawta hri-iah chichhipa:
Aoma-mei pazy- pa o na heta popa chho lia hri-iah hlupi tlo kheita chichhi chai pa cha cancer he acha, paka cancer, palei, rao, chala, pachao, pavypi, rihpi, rihdi, pathih, thisaih, hmokha cancer tapa pata cancer chinano hlupi miapi thei ta, cancer he chi 150 hlata hluvia y ta aoma tawta cancer he daithla chavei, Aoma mei pazy- pa o na vata Marasaw hlupi cha cancer hneihla taraw ta apahno rai leipa zy chhao eima y holo aw.Aoma (any tobacco) lia heta chemicals chi 4000 y ta chi 60 he cha cancer chi acha, chi 3940 he cha hri-iah chinano hlupi mia paphaosa theipa acha, pakhupa, pachaotlaleina, pachaolaina,pathilaina, Hlacha-ao-tlaleina,huso phahlana,hupona,thachhana, thisai-lolo, luthlie-raona,no-maona, pathipalohruna,patinipahaleina, sawsa-rairuna, rihpipasana, pavyhpipasana,rupasana, popa cho zydua tlaleina ta pata hri-iah chichhipa hlupi mia pi thei.
Aoma pazy- pa o na heta chano nazy liata hri-iah chichhi pa hlupi tlo khei ta he hri-iah hryu ta chichhi chaipa zy cha, thisailona, kothlatlo hlata nawpina, pychho-sawthina, naw-o tlaleina, nawraona, nawpirairuna, sawphaotheileina, naw-o paraona, naw-o pakaina,pychho hawsai hnatla paraona, hawsailaiseiphaleina, rukaina tapa ta tlaleina chihlupi mia pithei, pachaita sawphao ngala no nazy cha aoma mei nata ahlana lia ama y awpa peimaw ngaita, amoh chata phana ngala chalei ta pychho lia saw hnatlana chata phahnaina hlupi ahnei. Aomamei ahma pa saw nazy cha aomamei hmaleipa saw zy nata hnatlana ky liata thata ama hlie, aomamei pazyleipa saw nazy cha ama hnatlana phavia syulyu,aomamei khi heta eima nakhao zy chhao taita mia parao theipa acha.
Khizaw liata rah thatlo, hneiroh, rah phachaipa USA ta aoma nata cancer chocha research-records taota he records liata palasa pacha; USA rah chho zydua 2005 ko ta cancer pasana vata athipa malu cha 162470 cha eita, he cancer pasana he 100 liata 87% he cha aoma mei pazy na tawta direct cancer chi achana ky pakhata arei pasia. USA liacha kokha heta achy chaita chysa 440000 thi eita, athipa malu papangaw (5) liata pakha (1) he cha aoma mei pazy na tawta tlaleina hri-iah ahmo ta athi pa ama cha ta pata sawkha reprt tlaita areih pa acha.khizaw liata rah hmasi, thatlo, hneiroh, pha chaipa USA rah hmata he tlu pota aoma- hri-iah vata ama thi khei ngala khiacha keimo aoma nata karaoti seichaina liata ko hlupi ata hawpa Maraland chho chhi cha???
1.6. Aoma mei karaoti hri-iah tawta pabosana:
Aoma seichana tawta Maraland pachha awpa nata aomamei-pazy pa-o na tawta marasawzy pabosanaky liacha marasaw zydua ahy rai alai, achy eima pokha awpa he Khazopa palotla zi chata eima rah chakaona raihria rona chaipa chhao acha.Aoma mei nata karaoti liata hro liasa aso hawchie nazy cha pachha nawpa rai aru kaw ba, chasala achhuana a y rai khiala achatheina kao hlupi a y, aoma he nicotine tapa addict thei pa hnei ta he nicotine liata addicted chie pazy chata puasaina he aru kaw vata acha, phanaky pacha pata sasy bitaina, bitaina liata ngachhina he peimaw ta, Khazopa nata eima likaw aoma sisai aw pata liasa bitaina ahnaw, aoma eima sisaitheina nocha keimo chha dei chaleita chha avaw y awpa saw nazydua cha ta hmophakawpa acha, pawta aoma ahma leikhia cha saw chata aoma hma awpa he rairu kawpa acha.
Chhathie saw nazy keimo chha hawta aoma mei nata karaoti seichana liata ama y khao lei naw pata lathloh pa hy awpa cha keimo chha ta mia apahao pa acha haw, he ky liata nopaw nata rah chhitha tupa, awnano, phu nata py zydua he eima ryh khai awpa peimaw hmeisei.Sawkhana eima hnei chho pa MADC zy chhao aoma pazy pa-o na nata hnatlana ky he hma ala awpa daiti atlo haw, taka phusa nata politics ky lia deita he moh padei hla sila eima ra chysa thisao ngala pa aoma ky liata moh eima chahu haw khiacha taka-phusa-politics-developmet taopacha ahy chata acha hlei aw, first na liata hnatlana he acha, cha vata eima rah nata aphu pa hawta aoma mei pazy-pa o na chocha dusawta control eima tao leima awpa nata rah chysa zy hnota awareness nata warning zy eima pi awpa he eima rah ryurei tu nazy cho lia apahnie, school, church nata hall compound chho lia zy dadei he cha aomamei pazy- pa o pakha cheingei awpa abyu haw,cha tlai cha rah kypachana rai hria cha acha.Awnano nopaw nata pastor nazy chhao aomamei pazy- p o na chocha he zawpi hnota achana hmeisei hawta ama pachu awpa peimaw hmeisei,
Thlapathaipa akhaona hneina chota Bihrai bi tawta liasa la pata zawpi zy cha Khazopa bi nata ami pata ama chhitha awpa angia, Khazopa bi cha eima khoda hawta rei khao leita achana hawta eima chakhei awpa peimaw, eima popa pacha Khazopa achhyna o su pathaipa acha vata aoma mei, khaini-sada, kuva, karaoti, sahma ta eima tobi awpa he pacha khi chata, eima hrona daiti tlo hlata ko 16 taita mia pachhosa thei pa heta Khazopa bihneina achakhiana chanazi cha zawpi hnota ama pachu awpa peimaw ta, chatlaicha Khazopa bi cha acha, chysa tla rei chakheipa cha vei.MSO, MSA nata MTP KTP zy chhao eima duahmo nata rah eima chakoana ky he liasa moh pata eima duana su pakaw viathei ba sila chhathi saw avaw y aw pazy cha, keimo hawta aomamei nata Karaoti seichana liata ama y khao lei naw pata lathlo phapa eima chhuano ba awpa he keimo chha ta tao awpa mia ahnaw pa cha acha haw.
Thyutlia saw motto “Mara rah nata Khazopa chata” or “Mararah nata chipho chata” or “chielei pazy viasa” ta pa he ama hnei kawpa lathlo liata eima sikhei awpa peimaw kaw.Rahkypachana tapa heta acho lia motto zydua khi apatu khai, eima rah lia heta kypachana rai chakao awpa hlupi hnei pita chasala rai ahmo leipa hlupi eima hnei, chacha no-a chhi pa acha, rah eima chakao hlata keimo sasy achakao tua awpa he thata eima peimaw pa hawta eihmo, nopaw hlupi cha chhokha saw nazy chakaona ky liata eima phahla ngaita kaw, aomamei pazy-pa o na ky he chhokha nata keimo sasy tawta pathao pata chakaona hnei awpa a byu, Pachaita nopaw nazy he saw nazy hnota aomamei Karaoti ky liasa ama chhopasia awpa angia, siku hatupa nata khitla chhithatu nazydua chhao khitla- hawti, sikuhawti nazy hnota aoma chihhina chocha liasa ama pahnosa khai awpa abyu, ko 18 ama tlo hlata aomamei- pazy – pa o vei khiala ko 18 khaitaw cha pazy-pa o na aru kaw, chavata siku hyutu nata nopaw na zy he sikuhawti nazy cho liata liasa moho thai awpa cha eima rah ta a hawpa nata ahnaw pa acha.
Marasaw ahy rai ta keimo nata eima phuna liata aomamei karaoti sisaina chakaona rai he hria basu vei, Maraland chata ryu sochaipa eima hithei pacha Marasaw zy aomamei nata karaoti seichana tawta pachha awpa nata chhathi saw zy aoma seichanala ama sitlamaw leinaw pata riavaih awpa he acha. Aomamei nata Karaoti thinachamai hri-iah vata Maraland lia thinadaw paroh ngala kawpa chalisa thei pacha na nata kei he eima cha, aoma seichana lia angiama leipa chhathie saw nazy he pakha ta moho pha ei sila, aoma seichhana liata atah hawpa marasaw nazy he pakha chha eima pachha thei khiacha Pawkhazopa hnota rohpaha pa tlokheitupa cha aw pita chysapa hrona pachhana acha vata Ava liata thaphana daw paro aw ta alei liata hrona daw aparo hra aw na nata kei he dawtotupa cha eima cha.
1.7. Khokheina nata thapatlona:
He Article reita aoma- karaoti, khaini, sada, sahma sisai thei nazy cha, nama moh, khimoh, pino, pahrana su nata chana pachopa navaw roh bi aw pata Khazopa mohta eicha haw, Khazopa moh rei pata na hnota alyna bi hla awpa cha awta chysa hro pazy chata thati pha bi acha aw vata lyma chy naw kaw pa chapi theina awpa tai achhuanopa acha. Paphao nawpa su, mailing address;
Sasa,
International Medical Students Hostel,
7th Corpus, Room No. 506
Karapetyan Street
Yerevan-375045
Armenia
Thlachha su vei
Pawkhazopa Marasaw zy aoma seichhana tawta mania pachha bila seichhana liata angia ma lei pazy mania pabosa bi ma y, ABeipa Zisu mohta eicha hia. AMEN.Rah nata chipho chataSasaThe State Medical UniversityYerevan, Armenia.
Aoma he thina tai chichhipa hri-iah hlupi phaota aoma pazy-pa-o pacha sasy ta sawvawna chikha acha. Aoma mei nata karaoti zy chi achhizie na pahno pasia ma?Aomamei pazy-pa o heta chysa hrochhoko cha ko 14- ko 16 taita pachhosavia ta cheipa chysa, hawsai nata chano zy chota hri-iah hlupi patlosa.
Khazopa cha miataotupa acha vata chysa hrona pachhasa, pasisa theina chabi patu, ahy rai ta sasy ropachhasa pacha sawvawpa acha hleikhota Khazopa bihneina achakhiapa acha.
1.1 Aomamei-Karaoti nata Maraland:
Eima rah Pastor thokha zy cha Bible lei pata achhyna o la acha tala ama ngai ty, chasala Karaoti pa-o tualei ta la achhyna o la ngai thei khao vei ei.Eima rah chhithatu thokha zy cha my thlachhana hnei lei pata ryureina su la ama ngai ty, chasala, Kuva, aoma-mei pazy- pa o tua leita ryureina su la angia hla awpa ngiary ta vei ei.Nopaw hlupi cha ama saw nazy achu nawpa siku phapa hmothei vei ei, chasala aoma-mei roh paha pa nata karaoti paha pa y na su zy cha tlua ngala byu lei pata ama palo chho lia atlo haw.Maraland liata lyutao penaw thokha zy cha atu-tako my pata tako phao leita lyula ama si ty, tako akeila hy awpa ta thaza hnei vei ei, chasala aoma-mei byh ama my rai khiala lathlo tawta ola vawkua hy pata aoma-mei byh cha ama phao khacha.
Nonawh thokha zy cha ama saw chy pata zy hri-iah vata acha ngana ao theithai khao vei ei, pychho liata hawsai a py hla pa chhaota Karaomei-Karaoti cha ama pazy- pa-o ngala kaw hla chy. Saw chypata zy hnatlana hlata karaoti he peimaw via pata ama hmo haw.Chareipakhyna la vaw awpa nota satlia laisa thokha zy cha Bihrai hlabu pacha Lila vei ei, Kuva, Khaini, Sada nata aoma pazy pa-o pa zy tlao ama chei ty.Eima rah nata chysa zy cha aomamei nata Karaoti seichaina liata kohlupi atah haw pita, aomamei pazy-pa o vata thina dawparo ngala zy theithai khao mapi, he hawta adaiti tlo hlata thina dawparo ngala pa he chalisa awpa cha Khazopa khozi chata eima rah nata chipho pachhana raihria rona pacha acha.
1.2 Khazopa Maraland kypacha hmeisei:
Maraland cha Khazopa ngiachhina to hmeisei ta HIV AIDS thisai pasana chichhi pa tawta abo hla chy pa hawta pacha thei pa acha, chasala Marasaw HIV tawta eima bo tapa ta eima thla alo awpa cha hlei vei, HIV he Maraland avaw ngia aw vei tathei tiara mapi, Marasaw hryu liata HIV positive hnei mapi tathei pa cha hra vei, HIV he maraland avaw ngia rai khiala Marasaw zydua chha nano pa la mia achhi aw, atano taita khizaw hri-iah chichhi chaipa HIV tawta Maraland pabosatupa Paw-Khazopa moh cha chhazaw ta reithai pata y maw se. Amen.
Marasaw hluvia cha Maraland Khazopa ngiachhina ato zi he pahnothai lei kha pita Khazopa la alyna bi rei nawpa cha chhao pahno thai mapi, atano he Khizaw rahro la cha HIV pasana va heta achi nata apho ta aleilo haw pa ama y holo, chhokha nata chi zydua chhao ama leidia ngala kaw, Khizaw liana heta HIV ahnei pa mula cha 43 millions hlata ama hlu via haw (I millions= 10,00,000), notato athyu nata asa ta ama po via rili, Marasaw zydua malu cha 100000 (hundred thousands) chhao eima tlo ma vei nota chysa millions ta athitheipa HIV he Maraland avaw ngia tlamaw lei awpa ta thlachhana chota asosi awpa cha Marasaw zydua chakaona rai hria peimawchaipa acha.1985 ko HIV vaw hmo papuana ko tawta atano tai heta 18 millions hlata hlu via cha ama daiti tlo hlata khizaw ama kho haw, HIV vata 18 millions chysa hrona aleidia haw pahe Khazopa ryraona ngiachhina tathai pa cha vei.
HIV chichhi pa tawta Mararah pabosa awpa he Khazopa khopa chata Marasaw zydua ngiatla cho ta apahnie pa chakaona rai acha. Maraland liata hnatlana he dawty nazy thaisona lia apahnie vei, Marasaw zydua kuchho lia a y, HIV tawta Khazopa mia pabosa hla chyta sasy ta taopa hri-iah aomamei nata Karaoti vata hro hlupi cha daiti tlo hlata ama leidia haw.
1.3. Aoma hma pahe sasy athisaona acha
Khazopa he eima hrona chabi acha, Khazopa ryraona lei pata chysa he keimo sasy hropazaothei, hropachhathei na hnei mapi, eima hrona cha Khazopa y acha, Khazopa ta Ada cha ko 930 hro awpa arao, miataotu pa acha vata eima hro athaona nata achhana cha Khazopa y acha, chysa hlupi cha eima hrochho ko zy he keimo kuchho lia so pata aoma mei pazy pa o na he thina taita achana pahno lei ta pazy ngala chy pita eima pa o ngala kaw chy.
Eichy via nota pahnoleina vata keima, he article arohtu pa cheingei chhao he aoma mei vaw pazy-pa o ty pa pakha cha nata, atahma deikuala Khazopa ngiachhina tohmeisei pata sasy ta eitao chheina zy avaw pahno pasiaba nata ei pathlei khai haw, ei vawtao chhei ngaita kaw vata nocharei Paw-khazopa hnota reipha ei chy leima. Marasaw zydua chhao keimo sasy ta athisaona acha pa aomamei nata Karaoti taona tawta eima ba sai khai awpa khopasa tuna vata rei chanei via leima pa acha.Aomamei pazy-pa o pa he Khazopa bihneina a chakhia pa hmo acha, aoma mei pazy-pa o vata chysa hrochho ko cha ko 14 or ko 16 taita apachho sa, he bi he dawty na zy bi cha hlei vei, bihmeisei pa acha, chysa zy ta sasy hropachhasa pasisa theina rai hnei mapi, eima hrona cha Khazopa y acha, atahma cha chha avaw nano ta Ada hawta hropareina y khao vei, khizaw chysa hrochho ko cha avatla pata ko 70 acha haw, chasala aomamei pazy-pa o na vata ko 56 or ko 54 ta thlakhao ama ngia ngala, Khazopa ta ko 70 hro awpa mia rao ta aomamei pazy-pa o pata Khazopa bihneina achakhia pita ko 56 ta thlakhao eima ngia ngala pa he kuchakhie pata eima chali sai hla chy awma.Marasaw hluvia cha Khazopa ngaichhina he hno eima chhy haw, eima rah liata thlipathapa pathlieta hnatlana eimahnei pazy he alynawcha pahno leita aoma mei nata karaoti ta khisa kho pita Khazopa byuhna nata eima nopaw hneiroh nazy cha aoma, sahma, thohna (drug) taona chata hmahla pa he apei ta hlei mapi, eima thla alo kaw chy, no-a chhi ngasa,keimolasaw hneiroh via saw nazy cha drug ta pahleipadia khai daihma haw pa he mohta hmo pita eina na ta athei haw chasala eima hro panano awpa rai achhuana y vei.
Saw ngala chavei nopaw nazy chhao he Khazopa tawta hnatlana phapa ama to pa pahnothai mapi,a ly thai hra mapi, chhokha liata taka-phusa avaw ngia laka pazy cha aoma, kuva nata karaoti chalei nawpa chata eimaku riapha kawta chasala eima saw nazy achu nawpa chata hma awpa deikuala eima ku a hri kaw ty, aoma-mei pazy- pa-o pahe sasy sawvawna, athisaona acha tapa cha dawty nazy pachana, pangiasapa chavei bi hmeisei pa acha.
HIV pasana vata Marasaw zy thi hrao mapi, keimo sasy taopa hri-iah aoma vata tlao eima leidia, eima rah chysa 100 liata achy chaita 60 cha aoma mei pazy-pa o pa eima cha awpa pagnia sa achhi, 60% Marasaw cha sasy ta athisao ngala pa eima cha tana acha, aoma mei pazy pa o na heta chysa pa hnatla na thata aparao tapa cha hohipa bi cha vei, bi hmeisei pa acha, he bi hmeiseipa apy kho leina va heta tlaleina chinano hlupi eima ty haw, bi hmeisei pa eima zy kho leina he marasaw zy phahlana laichaipa acha ty, bi hmeisei liata asi penaw chipho zy cha zawpi hryu ta cigarette apazy pacha lo-o pata natai ta acha haw, Maraland lia deikua chareipakhy o chho lia taita cigarette, aoma by, karaoti achei pata zawpi hnota meikhi eima to ngala kaw chy.
1.4. Aoma-karaoti he Mara pa thyukhei hawtlaita:
Hnola daiti ta pata va ngala awpa cha eima ko zy he a hawti kaw chy chasala Marasaw thyukhei lachha hmo avaw cha nata la hnola mano mapaw nazy daiti vana he vaw paithei leina kao hlupi a y.Mano-mapaw nazy daiti liacha sanawrino o ama ngia nata a-hna lasi nata saka zy ama pi ty pa acha, atano daiti lia deikua ahna-lasi nata saka api vyu pata Karaoti nata thinachaima aoma eima pi haw ba, atahma keimo chha he Mamo-mapaw nazy hlata chhaparo viala kua ngala khia pi.Thatlo pa nata hmasina lathlo liata achhi ngapa chipho zy nata eima hliena he akaw hmeisei.
Papuh ta eima o la vawcharei khiala aoma ropahapa pa-zy sa leita eima o puasai awpa ary ta lei kha pita, Pino ta eima o la avaw charei rai khiala karaoti pa-o sa lei pata padisa kho thai mapi, ahna lasi eima pi thei lei chhaota karaoti pa-o vata Pino cha aly kaw hla, Papu cha saka eima pi thei lei chhaota aoma roh paha pa eima pithei vata aly kaw pata mia adi sai.
Aoma mei pazy- pa-o pa he sasy sawvawna athisaona acha pa eima py kholei vata Cigarette mei-pazy pa nata Karaoti –pa o, khaini, sada pa-o, sahmado pa malu cha notato eima po via leima, Nohra-Pawhra pa zy tlaita aoma mei he saw nazy hmiako ta pazy-pa o pata atyu adua eita kachhina rai hneihra vei ei,nopaw nazy phahlana hlupi vata sawnazy cha aomamei pazy pa o pa he pikheipa hmo sakha hawta hmo ba eita, ko 18 thlo hlata aoma ahmapa malu he daithla cha khao mapi.Mara rah khitaw lia cha aomamei-pazy pa he hro- hmasina hawta hmo pita Laisa charei nota aoma mei-pazy leipa Satlai zy cha pasa sa achhi vei ama ta haw.
Nopaw nazy ta ama saw nazy aoma-mei pazy, karaoti pa-o aw pata na ko tlo ma vei ama ta hla chy, chi chhi zi kha chho khao vei ei, aoma mei pazy pa –o na he pitlona hro acha pa hawta hmona a y haw ba, eima rah cha aoma chichhipa thina chamai tawta pachha ti adai haw, keimo sasy ta aoma mei nata karaoti tawta eima pachha tua awpa he Mara rah pachhana raihria pathaona cha acha.
1.5. Aoma-mei Pazy-pa o tawta hri-iah chichhipa:
Aoma-mei pazy- pa o na heta popa chho lia hri-iah hlupi tlo kheita chichhi chai pa cha cancer he acha, paka cancer, palei, rao, chala, pachao, pavypi, rihpi, rihdi, pathih, thisaih, hmokha cancer tapa pata cancer chinano hlupi miapi thei ta, cancer he chi 150 hlata hluvia y ta aoma tawta cancer he daithla chavei, Aoma mei pazy- pa o na vata Marasaw hlupi cha cancer hneihla taraw ta apahno rai leipa zy chhao eima y holo aw.Aoma (any tobacco) lia heta chemicals chi 4000 y ta chi 60 he cha cancer chi acha, chi 3940 he cha hri-iah chinano hlupi mia paphaosa theipa acha, pakhupa, pachaotlaleina, pachaolaina,pathilaina, Hlacha-ao-tlaleina,huso phahlana,hupona,thachhana, thisai-lolo, luthlie-raona,no-maona, pathipalohruna,patinipahaleina, sawsa-rairuna, rihpipasana, pavyhpipasana,rupasana, popa cho zydua tlaleina ta pata hri-iah chichhipa hlupi mia pi thei.
Aoma pazy- pa o na heta chano nazy liata hri-iah chichhi pa hlupi tlo khei ta he hri-iah hryu ta chichhi chaipa zy cha, thisailona, kothlatlo hlata nawpina, pychho-sawthina, naw-o tlaleina, nawraona, nawpirairuna, sawphaotheileina, naw-o paraona, naw-o pakaina,pychho hawsai hnatla paraona, hawsailaiseiphaleina, rukaina tapa ta tlaleina chihlupi mia pithei, pachaita sawphao ngala no nazy cha aoma mei nata ahlana lia ama y awpa peimaw ngaita, amoh chata phana ngala chalei ta pychho lia saw hnatlana chata phahnaina hlupi ahnei. Aomamei ahma pa saw nazy cha aomamei hmaleipa saw zy nata hnatlana ky liata thata ama hlie, aomamei pazyleipa saw nazy cha ama hnatlana phavia syulyu,aomamei khi heta eima nakhao zy chhao taita mia parao theipa acha.
Khizaw liata rah thatlo, hneiroh, rah phachaipa USA ta aoma nata cancer chocha research-records taota he records liata palasa pacha; USA rah chho zydua 2005 ko ta cancer pasana vata athipa malu cha 162470 cha eita, he cancer pasana he 100 liata 87% he cha aoma mei pazy na tawta direct cancer chi achana ky pakhata arei pasia. USA liacha kokha heta achy chaita chysa 440000 thi eita, athipa malu papangaw (5) liata pakha (1) he cha aoma mei pazy na tawta tlaleina hri-iah ahmo ta athi pa ama cha ta pata sawkha reprt tlaita areih pa acha.khizaw liata rah hmasi, thatlo, hneiroh, pha chaipa USA rah hmata he tlu pota aoma- hri-iah vata ama thi khei ngala khiacha keimo aoma nata karaoti seichaina liata ko hlupi ata hawpa Maraland chho chhi cha???
1.6. Aoma mei karaoti hri-iah tawta pabosana:
Aoma seichana tawta Maraland pachha awpa nata aomamei-pazy pa-o na tawta marasawzy pabosanaky liacha marasaw zydua ahy rai alai, achy eima pokha awpa he Khazopa palotla zi chata eima rah chakaona raihria rona chaipa chhao acha.Aoma mei nata karaoti liata hro liasa aso hawchie nazy cha pachha nawpa rai aru kaw ba, chasala achhuana a y rai khiala achatheina kao hlupi a y, aoma he nicotine tapa addict thei pa hnei ta he nicotine liata addicted chie pazy chata puasaina he aru kaw vata acha, phanaky pacha pata sasy bitaina, bitaina liata ngachhina he peimaw ta, Khazopa nata eima likaw aoma sisai aw pata liasa bitaina ahnaw, aoma eima sisaitheina nocha keimo chha dei chaleita chha avaw y awpa saw nazydua cha ta hmophakawpa acha, pawta aoma ahma leikhia cha saw chata aoma hma awpa he rairu kawpa acha.
Chhathie saw nazy keimo chha hawta aoma mei nata karaoti seichana liata ama y khao lei naw pata lathloh pa hy awpa cha keimo chha ta mia apahao pa acha haw, he ky liata nopaw nata rah chhitha tupa, awnano, phu nata py zydua he eima ryh khai awpa peimaw hmeisei.Sawkhana eima hnei chho pa MADC zy chhao aoma pazy pa-o na nata hnatlana ky he hma ala awpa daiti atlo haw, taka phusa nata politics ky lia deita he moh padei hla sila eima ra chysa thisao ngala pa aoma ky liata moh eima chahu haw khiacha taka-phusa-politics-developmet taopacha ahy chata acha hlei aw, first na liata hnatlana he acha, cha vata eima rah nata aphu pa hawta aoma mei pazy-pa o na chocha dusawta control eima tao leima awpa nata rah chysa zy hnota awareness nata warning zy eima pi awpa he eima rah ryurei tu nazy cho lia apahnie, school, church nata hall compound chho lia zy dadei he cha aomamei pazy- pa o pakha cheingei awpa abyu haw,cha tlai cha rah kypachana rai hria cha acha.Awnano nopaw nata pastor nazy chhao aomamei pazy- p o na chocha he zawpi hnota achana hmeisei hawta ama pachu awpa peimaw hmeisei,
Thlapathaipa akhaona hneina chota Bihrai bi tawta liasa la pata zawpi zy cha Khazopa bi nata ami pata ama chhitha awpa angia, Khazopa bi cha eima khoda hawta rei khao leita achana hawta eima chakhei awpa peimaw, eima popa pacha Khazopa achhyna o su pathaipa acha vata aoma mei, khaini-sada, kuva, karaoti, sahma ta eima tobi awpa he pacha khi chata, eima hrona daiti tlo hlata ko 16 taita mia pachhosa thei pa heta Khazopa bihneina achakhiana chanazi cha zawpi hnota ama pachu awpa peimaw ta, chatlaicha Khazopa bi cha acha, chysa tla rei chakheipa cha vei.MSO, MSA nata MTP KTP zy chhao eima duahmo nata rah eima chakoana ky he liasa moh pata eima duana su pakaw viathei ba sila chhathi saw avaw y aw pazy cha, keimo hawta aomamei nata Karaoti seichana liata ama y khao lei naw pata lathlo phapa eima chhuano ba awpa he keimo chha ta tao awpa mia ahnaw pa cha acha haw.
Thyutlia saw motto “Mara rah nata Khazopa chata” or “Mararah nata chipho chata” or “chielei pazy viasa” ta pa he ama hnei kawpa lathlo liata eima sikhei awpa peimaw kaw.Rahkypachana tapa heta acho lia motto zydua khi apatu khai, eima rah lia heta kypachana rai chakao awpa hlupi hnei pita chasala rai ahmo leipa hlupi eima hnei, chacha no-a chhi pa acha, rah eima chakao hlata keimo sasy achakao tua awpa he thata eima peimaw pa hawta eihmo, nopaw hlupi cha chhokha saw nazy chakaona ky liata eima phahla ngaita kaw, aomamei pazy-pa o na ky he chhokha nata keimo sasy tawta pathao pata chakaona hnei awpa a byu, Pachaita nopaw nazy he saw nazy hnota aomamei Karaoti ky liasa ama chhopasia awpa angia, siku hatupa nata khitla chhithatu nazydua chhao khitla- hawti, sikuhawti nazy hnota aoma chihhina chocha liasa ama pahnosa khai awpa abyu, ko 18 ama tlo hlata aomamei- pazy – pa o vei khiala ko 18 khaitaw cha pazy-pa o na aru kaw, chavata siku hyutu nata nopaw na zy he sikuhawti nazy cho liata liasa moho thai awpa cha eima rah ta a hawpa nata ahnaw pa acha.
Marasaw ahy rai ta keimo nata eima phuna liata aomamei karaoti sisaina chakaona rai he hria basu vei, Maraland chata ryu sochaipa eima hithei pacha Marasaw zy aomamei nata karaoti seichana tawta pachha awpa nata chhathi saw zy aoma seichanala ama sitlamaw leinaw pata riavaih awpa he acha. Aomamei nata Karaoti thinachamai hri-iah vata Maraland lia thinadaw paroh ngala kawpa chalisa thei pacha na nata kei he eima cha, aoma seichana lia angiama leipa chhathie saw nazy he pakha ta moho pha ei sila, aoma seichhana liata atah hawpa marasaw nazy he pakha chha eima pachha thei khiacha Pawkhazopa hnota rohpaha pa tlokheitupa cha aw pita chysapa hrona pachhana acha vata Ava liata thaphana daw paro aw ta alei liata hrona daw aparo hra aw na nata kei he dawtotupa cha eima cha.
1.7. Khokheina nata thapatlona:
He Article reita aoma- karaoti, khaini, sada, sahma sisai thei nazy cha, nama moh, khimoh, pino, pahrana su nata chana pachopa navaw roh bi aw pata Khazopa mohta eicha haw, Khazopa moh rei pata na hnota alyna bi hla awpa cha awta chysa hro pazy chata thati pha bi acha aw vata lyma chy naw kaw pa chapi theina awpa tai achhuanopa acha. Paphao nawpa su, mailing address;
Sasa,
International Medical Students Hostel,
7th Corpus, Room No. 506
Karapetyan Street
Yerevan-375045
Armenia
Thlachha su vei
Pawkhazopa Marasaw zy aoma seichhana tawta mania pachha bila seichhana liata angia ma lei pazy mania pabosa bi ma y, ABeipa Zisu mohta eicha hia. AMEN.Rah nata chipho chataSasaThe State Medical UniversityYerevan, Armenia.
MARA CHANO ZY TOVYUH
MARA CHANO ZY TOVYUH
Sasa
YSMU
ARMENIA
1. Pino Mari tovyuh nata Mara chano zy tovyuh
1.1 Ko 2007 eima vawkho hawpa noh daiti, ABeipa Zisu pina ko daiti liatah cha Chano nata Pino nazyh he Pupa nata Chapaw naw hawtah vatlah nata khitlyh liatah ala lila ngyu vei ei, atahma taitah chhao middle east rah thokha zy cha chano na he mo pahnai hmeisei eitah Palestine, Lebanon, Syria natah Iran rah zyh he eima sai khialah chano na he povyuh pa abu patah popa natah hmia zydua cha po vyuh pa tah khu hlachyh eitah Chapaw pasaina latua lei patah khokha pua pachhao apasai vei ei pachai ta Saudi Arabia rah , he hlei khotah chano he property hneipa hawtah ahnei pazy ama y holo hla chyh.. apei ta hmasei natah ngiachhi chhie hmeisei patah ei hmo,
1.2 Ko 2007 eima vaw kho hawpa liatah Chokhazopa tlaitah Pino Mari hnotah tovyuh avaw pi haw pa he khizaw rah zydua liatah chanona zydua zohna tawtah khaina lathloh la avaw pangiahsa talei theihpa cha vei. Pino Mari tovyuh cha ahy hmatah la pa kha ei se tah patah chho pa chhao kha avaw cha hra, Chona nazy phopa liatah arona chaipa nata araro hneichaipa acha thlyu awh, arona zi reitia leipa acha.
13. Mara society liatah chano nazy tovyuh deikua pakha tatah eima sai pazi titah mohthlie pathla khi chata ngiary chhao achhi chachyta leipa hawtah eihmo, chhokha liata ryu hnei vei ei, sawchano avaw pi natah hmiaphao panano tah sawchapaw avawpi natah vao-aw thipa tah aly tyhpa Marasaw hlupi eima hnei, Marasaw khisatotuna liatah chano nazy tovyuh he liasa mopasia tah tao pathi adai hmeisei bah patah eihmo.
2. Author chhokha sitano zyh Tovyuh sai tua bei su veih
2.1 Sasa chhokha he example tah vaw sai tua su veih “ sitano pano hnei natah nawtah pakha pila pa eihnei, achuna natah akhei hawpa kyh liatah social problem he hlupi eima hnei pa hawtah eihmo pachapasina vata acha hmeisei, sitano naw hmia liatah namo chano naw zy chala y molo hla te u, achuna chhao he pyhraw nama pass thei khiala adai khaw tapa tah chhokha lia eima reih tyh pa kha mei bei vana, hmeisei ta khiala thapatlo patah eima bao awpa kha acha taraw.
2.2 keima rilapa pachapasina vatah sitano nazyh achuna liata hmasi vei ei tapa cha ado khai hlei lei pa awtah chasala rilapah kei natah einopaw zyh attitudes ado leina vatah sitano nazy hlaotlona hlupi nata tovyuh hlupi pahlei padia pa acha tapa cha pakha tatah saipazina tawtah ei hmo papuah.
2.3 Atahma pacha natah ei ngiapachhi zi cha reithei pa cha vei..angia pachhi awpa hmotao pa he eima thazeina laichai pa chhao acha ngyu awh, chhokha liatah chano nazy disao eima chhuana dei adai lei patah chhokha liatah eisitano na he eipaw ryu totheina tovyuh hnei veih ei, asia kaw patah reih haw natah eipaw y na-ryu to awpah zy a y laka khialah sitano nachhao he tovyuh pipa ama cha hra awh eitah haw”.
2.4 kei chhokha ngalah cha leitah Mara pa chhokha khazi tlai macha keimo chhokha hlatah aparu via pazyh ama y holo thei hra. Sawchano zyh a palai kheithei leipa nata alykhei thei leipa Mara nopaw hlupi eima hnei hlachy pa chhao he keimo chhathiepa saw zyh tah eima mei awpah cha chachyta vei..pachana palo phao panano awpa cha vei.
3. Pino thokha zy Tovyuh
3.1 Kothiepah vaw tlo daihma haw hy pitah Super power ahnei pa USA rah presidential election daiti 2008 chhaoh eima tlo daihma haw, ahy ma American next President avaw cha awh tapah he Khizaw rah hlupi tah mokawh patah ama saipazi chyu. Democrat party tawtah Presidential candidate Pino Hilary Clinton chhao he presidential hopeful candidate pakha chatah Presidential candidate Chapaw (Pupah) hlupi hnei holo eitah Pino Presidential Candidate cha Hilary Clinton pakha deita he acha,
3.2 Pino Hilary Cliton he anoha y hmeisei tah eima hmo, chano Pino acha vatah nawvia chachy ta vei, expertise, poll natah analyzer hlupi reihpa zy alaichadaih na tawtah Pino Hilary Clinton he zawpi hlupi tah ama kho kaw hrapah acha ngyu awh. Pino Dr Condeliza Rice US secretary of States nata Pino Nancy Peloci zy chhao he Puhpa hlupi natah Armerican zawpi ta ama chizah kawpah ryurei tuh pa ama cha hra.
3.3 UK rah liatah rah Nopaw Lupah head of the state acha pachhao he abeizuano Pino Queen Elizabeth II acha, Priminister tah sawkhah na lia power hneina ala awpa notah Pino Queen Elizabeth tawta pasaina ahia tua tyh pakha acha, UK rah pitlopa liata Pino abeizuano he zawpi tah ama chiza kawpa natah abie ama natlie kawpah Sawkha ryureitu nazyh tah abie ama zyh leima pa acha.
3.4 Germany rah he khizaw adyuhna pi a einona daiti liata thatlo kawpa rah vaw chata atahma chhaoh acha hlah chyh hra.. Germany sawkha liatah moleichaipa cha Chancellor Pino Angela Merkel acha, EU ,USA, Russian zy likaw tah role lai kawpa play ngala pa Pino Chancellor Angela Merkel he zyhna kyh liatah phahnai angiah kawpa hawtah ama reityh pa chhao ei theih tyh hra.
3.5 India rah liata power ahnei chaipa cha congress party leader Pino Sonia Gandhi acha, Prime Miminister chhao he nama vaw cha bei ma y tapah taihtah direct power ahnei pa Pino pakha avaw cha hra, African rah thokha nata Philippine rah President chhao he Pino naw pyulyu tah ama vaw cha. Atahma hla Pakistan rah popaloh pa liata sawkhana tao awpah achhua ngala pachhao he Pino Benazir Bhutto acha
3.6 Rah hropa cha reileih tah Burma rah liata mopathachaipa nata zawpi tah Priminister chata ama tlyh haw chiepa ama khochaipa cha Pino Suu Kyi a vaw cha hra.
4. Biepachhana
4.1 Mara chano/ Mara Pino nazy chhao abeizuano, President, Prime Minister, Chancellor chatheina nama hnei pa hawta chiphapa hlupi cha Cho la tawtah Khazopa tlaitah namo liata avaw so hawchiepa acha. Nama tovyuh rona kawpa he ahy hmata chala pa chachy ta kha ei se, namo liatah pabosa theina thazah a y, Mara chano zy tiama sila tovyuh nama hnei pa he ahy hmatah cha pahlei padia pa rai kha ei se.
4.2 Analyzers nata expects hlupi bie reina tawta saipazi patah 21st century taw hecha chapaw hlatah chanona he nga achhi via ba eitah, achuna asapa achu pazy chhao he chapaw hlata chano na he ama hma asi via kaw bah, Oxford lia zy he chano nawh he tlao ama hlu via ba patah ei pahno hra, Oxford Union liatah President chhao kha Pino na acha, eima university liachhao he chapaw hlata chanona he ama hma asi via kaw University Rector chhao he Pino Korhar acha, Marasaw liachhao chano na he hmasina sosana liata vawropi ama vaw kiathyh hmeiseih haw, tiama via sila hmopha taona kyh liatah ahy hmatah cha mopahnai chachyta kha ei se.
4.3 Ko 100 avaw kho hawpa Papu RA Lorrain (Marasaw zy Pawhrapa Vailimapaw ) daiti nochah Mara chanona zy he chahawtah ala liliah ngyu veih eih, chasala chhathiepah vawtlo bah pitah keimo chhah Marah Gospel Centenary khai tawh he cha Marachano nazyh khaihbah sila, ahra bah sila keimo chapaw naw hlatah talent nama hnei viaba pazyh he amochha thaih patah tiama papua su vei, Mara chano nazy tlotheina rah, khi nata su maih liata chano chana nawh chachyta leipa sala, hnabei dei chachyta lei patah hmiala totah hria papuah leima su vei, keimo chhathiepa tawh hela chano nazy he Khazopa ta tlao ahma kho via ba ngyu aw..
4.4 Mara society lia chhao chano naw he mopahnai rai lei patah bao viahri sila khokheina tomai tah tobi ei si, chhokha lia chhao sawchapaw tah ahmo tlahpa tovyuh zydua sawchano chhao pato sa leima ba sila tovyuh so via pazy cha athatlolei viapa zy khokhei sila, Mara Nopaw nazy chhao Mara chano na he ryu totheina tovyuh pie ba sila ahy chhokha lia raitah chano na he disao chachyta khao lei patah pananona hnei leipa mokhao tah sai thei ba sila nopakia no tah Mara chano nazy ma haw ngala pa zy chhao he basai thei awpa ta achhua chyu bei su veih, Mara chapaw nazy chhao Mara chano nazy tah kohlupi chho ama vaw pahlei hawpa tovyuh zydua avawdi khei hyh aw patah tlua bah su vei.
4.5 Mara chano nazy hroparei ei sala, tovyuh zy hnei khai bah ei sala, disaona tawtah free khai ba ei sala, mopahnaina puasai khai ba ei sala, chyhsa taotupa Cho Khazopa tah Pino Mari nata Pino Sara zy hnota tovyuh avaw pie hawpa zydua kha Mara chano zy chhao to ba ei sala, Abei pata Marachano nazy peimaw pah byhna hlupi vao via rili maw sy. AMEN.
Dated 12/12/2007
Yerevan
Sasa
YSMU
ARMENIA
1. Pino Mari tovyuh nata Mara chano zy tovyuh
1.1 Ko 2007 eima vawkho hawpa noh daiti, ABeipa Zisu pina ko daiti liatah cha Chano nata Pino nazyh he Pupa nata Chapaw naw hawtah vatlah nata khitlyh liatah ala lila ngyu vei ei, atahma taitah chhao middle east rah thokha zy cha chano na he mo pahnai hmeisei eitah Palestine, Lebanon, Syria natah Iran rah zyh he eima sai khialah chano na he povyuh pa abu patah popa natah hmia zydua cha po vyuh pa tah khu hlachyh eitah Chapaw pasaina latua lei patah khokha pua pachhao apasai vei ei pachai ta Saudi Arabia rah , he hlei khotah chano he property hneipa hawtah ahnei pazy ama y holo hla chyh.. apei ta hmasei natah ngiachhi chhie hmeisei patah ei hmo,
1.2 Ko 2007 eima vaw kho hawpa liatah Chokhazopa tlaitah Pino Mari hnotah tovyuh avaw pi haw pa he khizaw rah zydua liatah chanona zydua zohna tawtah khaina lathloh la avaw pangiahsa talei theihpa cha vei. Pino Mari tovyuh cha ahy hmatah la pa kha ei se tah patah chho pa chhao kha avaw cha hra, Chona nazy phopa liatah arona chaipa nata araro hneichaipa acha thlyu awh, arona zi reitia leipa acha.
13. Mara society liatah chano nazy tovyuh deikua pakha tatah eima sai pazi titah mohthlie pathla khi chata ngiary chhao achhi chachyta leipa hawtah eihmo, chhokha liata ryu hnei vei ei, sawchano avaw pi natah hmiaphao panano tah sawchapaw avawpi natah vao-aw thipa tah aly tyhpa Marasaw hlupi eima hnei, Marasaw khisatotuna liatah chano nazy tovyuh he liasa mopasia tah tao pathi adai hmeisei bah patah eihmo.
2. Author chhokha sitano zyh Tovyuh sai tua bei su veih
2.1 Sasa chhokha he example tah vaw sai tua su veih “ sitano pano hnei natah nawtah pakha pila pa eihnei, achuna natah akhei hawpa kyh liatah social problem he hlupi eima hnei pa hawtah eihmo pachapasina vata acha hmeisei, sitano naw hmia liatah namo chano naw zy chala y molo hla te u, achuna chhao he pyhraw nama pass thei khiala adai khaw tapa tah chhokha lia eima reih tyh pa kha mei bei vana, hmeisei ta khiala thapatlo patah eima bao awpa kha acha taraw.
2.2 keima rilapa pachapasina vatah sitano nazyh achuna liata hmasi vei ei tapa cha ado khai hlei lei pa awtah chasala rilapah kei natah einopaw zyh attitudes ado leina vatah sitano nazy hlaotlona hlupi nata tovyuh hlupi pahlei padia pa acha tapa cha pakha tatah saipazina tawtah ei hmo papuah.
2.3 Atahma pacha natah ei ngiapachhi zi cha reithei pa cha vei..angia pachhi awpa hmotao pa he eima thazeina laichai pa chhao acha ngyu awh, chhokha liatah chano nazy disao eima chhuana dei adai lei patah chhokha liatah eisitano na he eipaw ryu totheina tovyuh hnei veih ei, asia kaw patah reih haw natah eipaw y na-ryu to awpah zy a y laka khialah sitano nachhao he tovyuh pipa ama cha hra awh eitah haw”.
2.4 kei chhokha ngalah cha leitah Mara pa chhokha khazi tlai macha keimo chhokha hlatah aparu via pazyh ama y holo thei hra. Sawchano zyh a palai kheithei leipa nata alykhei thei leipa Mara nopaw hlupi eima hnei hlachy pa chhao he keimo chhathiepa saw zyh tah eima mei awpah cha chachyta vei..pachana palo phao panano awpa cha vei.
3. Pino thokha zy Tovyuh
3.1 Kothiepah vaw tlo daihma haw hy pitah Super power ahnei pa USA rah presidential election daiti 2008 chhaoh eima tlo daihma haw, ahy ma American next President avaw cha awh tapah he Khizaw rah hlupi tah mokawh patah ama saipazi chyu. Democrat party tawtah Presidential candidate Pino Hilary Clinton chhao he presidential hopeful candidate pakha chatah Presidential candidate Chapaw (Pupah) hlupi hnei holo eitah Pino Presidential Candidate cha Hilary Clinton pakha deita he acha,
3.2 Pino Hilary Cliton he anoha y hmeisei tah eima hmo, chano Pino acha vatah nawvia chachy ta vei, expertise, poll natah analyzer hlupi reihpa zy alaichadaih na tawtah Pino Hilary Clinton he zawpi hlupi tah ama kho kaw hrapah acha ngyu awh. Pino Dr Condeliza Rice US secretary of States nata Pino Nancy Peloci zy chhao he Puhpa hlupi natah Armerican zawpi ta ama chizah kawpah ryurei tuh pa ama cha hra.
3.3 UK rah liatah rah Nopaw Lupah head of the state acha pachhao he abeizuano Pino Queen Elizabeth II acha, Priminister tah sawkhah na lia power hneina ala awpa notah Pino Queen Elizabeth tawta pasaina ahia tua tyh pakha acha, UK rah pitlopa liata Pino abeizuano he zawpi tah ama chiza kawpa natah abie ama natlie kawpah Sawkha ryureitu nazyh tah abie ama zyh leima pa acha.
3.4 Germany rah he khizaw adyuhna pi a einona daiti liata thatlo kawpa rah vaw chata atahma chhaoh acha hlah chyh hra.. Germany sawkha liatah moleichaipa cha Chancellor Pino Angela Merkel acha, EU ,USA, Russian zy likaw tah role lai kawpa play ngala pa Pino Chancellor Angela Merkel he zyhna kyh liatah phahnai angiah kawpa hawtah ama reityh pa chhao ei theih tyh hra.
3.5 India rah liata power ahnei chaipa cha congress party leader Pino Sonia Gandhi acha, Prime Miminister chhao he nama vaw cha bei ma y tapah taihtah direct power ahnei pa Pino pakha avaw cha hra, African rah thokha nata Philippine rah President chhao he Pino naw pyulyu tah ama vaw cha. Atahma hla Pakistan rah popaloh pa liata sawkhana tao awpah achhua ngala pachhao he Pino Benazir Bhutto acha
3.6 Rah hropa cha reileih tah Burma rah liata mopathachaipa nata zawpi tah Priminister chata ama tlyh haw chiepa ama khochaipa cha Pino Suu Kyi a vaw cha hra.
4. Biepachhana
4.1 Mara chano/ Mara Pino nazy chhao abeizuano, President, Prime Minister, Chancellor chatheina nama hnei pa hawta chiphapa hlupi cha Cho la tawtah Khazopa tlaitah namo liata avaw so hawchiepa acha. Nama tovyuh rona kawpa he ahy hmata chala pa chachy ta kha ei se, namo liatah pabosa theina thazah a y, Mara chano zy tiama sila tovyuh nama hnei pa he ahy hmatah cha pahlei padia pa rai kha ei se.
4.2 Analyzers nata expects hlupi bie reina tawta saipazi patah 21st century taw hecha chapaw hlatah chanona he nga achhi via ba eitah, achuna asapa achu pazy chhao he chapaw hlata chano na he ama hma asi via kaw bah, Oxford lia zy he chano nawh he tlao ama hlu via ba patah ei pahno hra, Oxford Union liatah President chhao kha Pino na acha, eima university liachhao he chapaw hlata chanona he ama hma asi via kaw University Rector chhao he Pino Korhar acha, Marasaw liachhao chano na he hmasina sosana liata vawropi ama vaw kiathyh hmeiseih haw, tiama via sila hmopha taona kyh liatah ahy hmatah cha mopahnai chachyta kha ei se.
4.3 Ko 100 avaw kho hawpa Papu RA Lorrain (Marasaw zy Pawhrapa Vailimapaw ) daiti nochah Mara chanona zy he chahawtah ala liliah ngyu veih eih, chasala chhathiepah vawtlo bah pitah keimo chhah Marah Gospel Centenary khai tawh he cha Marachano nazyh khaihbah sila, ahra bah sila keimo chapaw naw hlatah talent nama hnei viaba pazyh he amochha thaih patah tiama papua su vei, Mara chano nazy tlotheina rah, khi nata su maih liata chano chana nawh chachyta leipa sala, hnabei dei chachyta lei patah hmiala totah hria papuah leima su vei, keimo chhathiepa tawh hela chano nazy he Khazopa ta tlao ahma kho via ba ngyu aw..
4.4 Mara society lia chhao chano naw he mopahnai rai lei patah bao viahri sila khokheina tomai tah tobi ei si, chhokha lia chhao sawchapaw tah ahmo tlahpa tovyuh zydua sawchano chhao pato sa leima ba sila tovyuh so via pazy cha athatlolei viapa zy khokhei sila, Mara Nopaw nazy chhao Mara chano na he ryu totheina tovyuh pie ba sila ahy chhokha lia raitah chano na he disao chachyta khao lei patah pananona hnei leipa mokhao tah sai thei ba sila nopakia no tah Mara chano nazy ma haw ngala pa zy chhao he basai thei awpa ta achhua chyu bei su veih, Mara chapaw nazy chhao Mara chano nazy tah kohlupi chho ama vaw pahlei hawpa tovyuh zydua avawdi khei hyh aw patah tlua bah su vei.
4.5 Mara chano nazy hroparei ei sala, tovyuh zy hnei khai bah ei sala, disaona tawtah free khai ba ei sala, mopahnaina puasai khai ba ei sala, chyhsa taotupa Cho Khazopa tah Pino Mari nata Pino Sara zy hnota tovyuh avaw pie hawpa zydua kha Mara chano zy chhao to ba ei sala, Abei pata Marachano nazy peimaw pah byhna hlupi vao via rili maw sy. AMEN.
Dated 12/12/2007
Yerevan
Subscribe to:
Posts (Atom)